Jaarlijks krijgen ongeveer 850 patiënten de diagnose uitgezaaide eierstokkanker. Om in het traject dat daarop volgt de mening van de patiënt ook echt een rol te laten spelen, heeft de Nederlandse Vereniging van Gynaecologen het initiatief genomen om een keuzekaart voor tijdens het consult en een digitale keuzehulp te ontwikkelen.
Hieruit kwam naar voren dat patiënten erg tevreden te zijn over het contact met het behandelteam rondom diagnose en behandeling. Tegelijkertijd kwam naar voren dat zij niet het idee hadden dat er een keuzemogelijkheid was. Ze zouden dan ook graag betrouwbare informatie ontvangen over alle beschikbare behandelopties. Daarnaast zouden ze meer specifieke informatie over de bijwerkingen van de chemotherapie willen krijgen. Uit het onderzoek bleek ook dat de verpleegkundig specialist zeer gewaardeerd werd. Deze was, ten opzichte van de arts, laagdrempeliger te benaderen en had meer tijd voor uitgebreidere informatievoorziening.
Op het congres waren mensen uit landen over de hele wereld. Shared Decision Making wordt echt overal in de wereld momenteel hoog op de agenda gezet. Op veel verschillende manieren wordt geprobeerd de patiënt te betrekken bij zijn eigen ziekte en behandeling. Er waren ook patiënten aanwezig bij het congres, zij kwamen ook met veel vragen na de presentaties.
Vlak voor het congres organiseerde Judith ook, samen met collega’s uit het Radboudumc, de Radboud Research Rounds. Hierbij wordt wekelijks een bepaald wetenschappelijk onderwerp besproken. Het thema dit keer was ‘Improving health care and research by involving patients’. Regina The gaf hier ook een presentatie over het betrekken van patiënten bij de ontwikkeling van keuzehulpen. Dit was een goede voorbereiding op het congres.
De behoefte voor de keuzehulp lijkt evident. Toch zien we dat in de praktijk implementatie van keuzehulpen niet vanzelfsprekend is. Daarom wordt al tijdens de ontwikkeling van de keuzehulp voor hoog stadium eierstokkanker, veel aandacht besteed worden aan het creëren van breed draagvlak onder alle betrokken behandelaren. Zo is er een landelijke werkgroep waar gemandateerde leden vanuit patiëntenvereniging stichting Olijf, de Nederlandse Vereniging van Obstetrie en Gynaecologie (NVOG), de Nederlandse Internisten Vereniging (NIV) en Verpleegkundigen en Verzorgenden Nederland (V&VN) actief meedenken over de inhoud en opzet van de keuzehulp, hoe deze in het zorgtraject wordt ingebed etc. Ook zijn er ontwikkel- en implementatiedeskundigen bij betrokken vanuit het LUMC en ZorgKeuzeLab.
Als de keuzehulp ontwikkeld is, zal deze dan ook eerst geïmplementeerd worden in onderzoeksverband. Het effect van de keuzehulp zal dan wetenschappelijk getoetst worden bij 5 gynaecologisch-oncologische centra. Ook kan hier de implementatie geëvalueerd worden, zodat verdere uitrol van de keuzehulp daarna soepel kan verlopen.
De keuzehulp maakt ‘samen beslissen’ voor patiënt en zorgverlener makkelijker – een traject waarin beiden samen de behandeling kiezen. De beschikbaarheid van de Prostaatkanker Keuzehulp betekent nog niet dat het gebruik ervan vanzelfsprekend is. Het vraagt om commitment van het team om de keuzehulp ook echt onderdeel van de routine te maken.
Harmke Verwoerd, verpleegkundig Specialist bij Ziekenhuis Rivierenland legt uit hoe zij en haar collega’s van het urologieteam samen beslissen toepassen in de praktijk en wat het hen oplevert.
"Het is belangrijk om met een patiënt af te stemmen wat hij belangrijk vindt voor zijn kwaliteit van leven, en de behandeling daar op af te stemmen. Dat begint met een goed gesprek en uitgebreide informatievoorziening. De patiënt moet daarna ook zelf aan de slag door op een rijtje te zetten wat voor hem belangrijk is."
"De keuzehulp is voor mij en mijn collega urologen erg makkelijk in gebruik. Tijdens het diagnose consult geven we het uitreikkaartje voor de Prostaatkanker Keuzehulp mee. De patiënt kan dan thuis, eventueel met een naaste, nog eens rustig alles nalezen, en overdenken. Ook krijgt hij ondersteuning om op een rijtje zetten wat voor hem belangrijk is. Een week later komen ze dan terug op voor een vervolgconsult met de samenvatting uit de keuzehulp. Dankzij de keuzehulp is er tijdens het gesprek over de behandelkeuze minder uitleg nodig en kan er dieper worden ingegaan op de impact op het persoonlijk leven van de patiënt."
“Patiënten zijn erg positief. De keuzehulp biedt hen veel informatie die passender is dan als ze het ‘googelen’. Daarnaast merk ik dat patiënten daardoor beter geïnformeerd en voorbereid komt op het volgende consult. Hij heeft meer kennis over alle behandelopties. Het is prettig dat zo de mogelijke gevolgen maar vooral ook de impact op de persoonlijke leefbehoeften van de patiënt duidelijk naar voren komen en besproken worden."
"Het is belangrijk om bij het uitreiken aan de patiënt uit te leggen dat zijn input nodig is: kwaliteit van leven is voor iedereen persoonlijk. Ook leg ik uit dat voor samen beslissen twee meningen nodig zijn: die van de arts én die van de patiënt. De uitkomst van de keuzehulp is een leidraad en kan tijdens het gesprek verder besproken en toegelicht worden."
"Het gebruik van de keuzehulp kost geen extra tijd, omdat veel uitleg nu al voor het gesprek gegeven wordt. Ook merk ik niet dat er andere vragen worden gesteld. Wel zijn patiënten dus beter geïnformeerd en voorbereid. Er is door de keuzehulp dus meestal geen extra gesprek nodig. Je kunt in dezelfde tijd een diepgaander gesprek voeren."
"Zorg dat je patiënt goed voorbereid is op het moment dat er een behandelkeuze gemaakt moet worden. Dit kan door juiste informatie mee te geven, en tijd om het te overdenken. De Prostaatkanker Keuzehulp bakent de informatie voor de patiënt goed af en laat ze ook nadenken over de impact op hun leven en wat ze daarbij belangrijk vinden."
Wilt u de prostaatkanker keuzehulp of een van onze andere keuzehulpen inzetten in uw praktijk? Vraag dan kosteloos het proefpakket aan bij Annette van den Berg via annette@zorgkeuzelab.nl of Regina The via regina@zorgkeuzelab.nl
Onderstaand bericht is overgenomen uit de Samen Beslissen special van de Q&me nieuwsbrief.
Prof. dr. Miriam Koopman, internist-oncoloog, vertelt tijdens het oncologisch forum op 24 mei over de keuzehulp bij uitgezaaide dikkedarmkanker. “De laatste dertien jaar is er veel veranderd. Er zijn veel nieuwe medicijnen bij gekomen die zorgen voor een langere levensduur. Omdat de keuzemogelijkheden toenemen is het extra belangrijk dat iedere patiënt een afweging maakt welke behandeling het best bij hem of haar past."
In de keuzehulp kunnen patiënten aangeven wat hun afwegingen en voorkeuren zijn aan de hand van vragen en stellingen. “De afweging tussen kwaliteit van leven en lengte van leven is voor iedereen anders. De ene patiënt kiest bewust voor een zware behandeling met alle mogelijke bijwerkingen. Een ander wil graag zijn werk goed kunnen blijven doen en kiest bewust voor een lichtere variant. We bespreken dit uitgebreid met de patiënt en deze keuzehulp ondersteunt ons daarbij."
Screenshot uit de keuzehulp
Tijdens het gesprek met de patiënt reikt de arts een A4-tje uit, een totaaloverzicht van de keuzehulp. Dit zijn alle zinvolle, standaard behandelopties die er op dit moment zijn, waar ter wereld je ook bent. “Het soort tumor en de gezondheid van de patiënt bepalen welke behandelopties in aanmerking komen. Deze opties kruis ik aan en nemen we stap voor stap door", vervolgt Miriam. “Wat betekent deze behandeling concreet? Welke bijwerkingen zijn te verwachten? Het geeft rust om alle behandelopties op een rijtje te hebben, met de voor- en nadelen. Niet behandelen staat ook als optie genoemd. Dat kan ook een heel bewuste keuze zijn."
Mensen kunnen online alles rustig nalezen, vragen invullen en informatie eenvoudig delen met naasten. De arts bespreekt samen met de patiënt wat zijn of haar wensen zijn en ze kiezen samen wat het beste past. Het merendeel van de patiënten is zeer tevreden over deze werkwijze. Ze voelen zich volledig geïnformeerd. De keuzehulp wordt inmiddels in veertien ziekenhuizen gebruikt.
De keuzehulp is tot stand gekomen in samenwerking met de Maag Lever Darm Stichting. Er is behoeftenonderzoek gedaan bij patiënten en bij medisch-oncologen. Ook hebben patiënten actief meegedacht met de ontwikkeling van de keuzehulp.
Wilt u de Dikkedarmkanker Keuzehulp of een van onze andere keuzehulpen inzetten in uw praktijk? Vraag dan kosteloos het proefpakket aan bij Annette van den Berg via annette@zorgkeuzelab.nl of Regina The via regina@zorgkeuzelab.nl
Vrouwen met matige tot ernstige stressincontinentie hebben de keuze tussen bekkenfysiotherapie en het operatief plaatsen van een midurethale sling. Voor de grootste groep patiënten is er niet één beste behandeling. De keuze is dan met name afhankelijk van de voorkeur van de patiënt.
De keuzehulp bestaat uit een korte samenvattingskaart om de bespreking van de twee behandelopties tijdens het consult in de spreekkamer te ondersteunen. Na instructie kunnen patiënten de online keuzehulp thuis bekijken en invullen. De keuzehulp informeert patiënten over de aandoening, zet de belangrijkste behandelingen overzichtelijk naast elkaar en laat patiënten nadenken over wat ze zelf belangrijk vinden ten aanzien van een behandeling.
De keuzehulp is gereed en wordt nu in onderzoeksverband geïmplementeerd bij 10 centra. In dit onderzoek wordt gekeken naar de effectiviteit van de ontwikkelde keuzehulp.
Uit onderzoek is gebleken dat patiënten na gebruik van een keuzehulp beter geïnformeerd zijn en minder spijt hebben van hun keuze. Inmiddels zijn er al meerdere keuzehulpen ontwikkeld en in gebruik, onder andere voor gelokaliseerd prostaatkanker, vroegstadium borstkanker en dikkedarmkanker.
De keuzehulp is goedgekeurd door de Nederlandse Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie, de Nederlandse Vereniging voor Urologie, de Nederlandse Vereniging voor Fysiotherapie bij Bekkenproblematiek en patiëntenvereniging Bekkenbodem4all.
Voor de ontwikkeling is een landelijke multidisciplinaire werkgroep opgericht vanuit de urologie, huisartsgeneeskunde en gynaecologie. Deze werkgroep is verantwoordelijk voor de medische inhoud. Daarnaast hebben patiënten(vertegenwoordigers), gynaecologen, urologen, huisartsen en fysiotherapeuten meegewerkt aan het behoeften- en gebruikersonderzoek van de keuzehulp.
De Stressincontinentie keuzehulp is een initiatief van het Radboudumc. ZorgKeuzeLab is de ontwikkel- en implementatiepartner.
