De urologen en internist-oncologen hebben enkele jaren geleden deelgenomen aan een onderzoek waarin ze de keuzehulp voor uitgezaaide prostaatkanker hebben geïmplementeerd. Daar hebben we de eerste positieve ervaring opgedaan. In 2019 is vanuit Embraze, regionaal oncologienetwerk, gekozen om de Prostaatkanker keuzehulp voor de gelokaliseerde setting in te zetten door de urologen. Dit viel samen met de wens vanuit het ziekenhuis om meer keuzehulpen ter ondersteuning van samen beslissen in te zetten. Na een uitgebreide interne inventarisatie is in 2021 een pilot gestart. In de inventarisatie hebben we de medisch specialisten inzage gegeven in diverse keuzehulpen en samen besloten welke we willen inzetten.
Ten eerste is het heel belangrijk dat de medisch specialisten goed bekijken wat de keuzehulp inhoudt en dat ze er écht achterstaan. Zij moeten aangeven dat ze zich kunnen vinden in de inhoud en toegevoegde waarde zien in de inzet. Het is belangrijk om met het hele team bewust te kiezen voor het gebruik van een keuzehulp.
Vervolgens hebt je een medisch specialist nodig die zegt ‘Ik wil wel de ambassadeur zijn!’. Dat is ook degene die de keuzehulp in het begin het meest uitreikt. Iemand die enthousiast is over het gebruik, dat uitdraagt en collega’s hierin meeneemt.
De begeleiding en ondersteuning door ZorgKeuzeLab is voor ons ook een belangrijke succesfactor bij de implementatie. Jullie laten zien dat je heel goed weet waar je het over hebt. Zowel de inhoud van de keuzehulp, als het proces in het ziekenhuis. Daardoor worden jullie als gelijkwaardige gesprekspartners gezien. Dat zie ik in alle gesprekken terug. Daarbij is er een mooie balans in de insteek: jullie geven concrete suggesties over de mogelijkheden en een inkijkje in hoe het op andere plekken geregeld is, maar de autonomie blijft bij de werkvloer. Zij krijgen de vrijheid om het in te passen op de wijze die het beste bij hen past. Een hele prettige en open manier van begeleiding.
De maandelijks rapportages die we ontvangen zijn heel ondersteunend in de implementatie. Ze bieden duidelijk inzicht in de voortgang. De aanvullende analyses en tips laten zien hoe de teams ervoor staan en waar mogelijk nog wat extra aandacht nodig is. Het is fijn dat alle collega’s uit het team de rapportages ontvangen. Iedereen wordt dan automatisch weer getriggerd om eraan te denken. Voor mij als zorgmanager is het ook prettig om zo vinger aan de pols te houden. Voor behandeling van lokale prostaatkanker hebben we een samenwerking met het Amphia. In het bestuurlijk overleg dat twee keer per jaar plaatsvindt, bespreken we ook standaard het gebruik van de Prostaatkanker keuzehulp aan de hand van de rapportages. Daar wordt het altijd met interesse bekeken en besproken.
Uiteindelijk gaat niets vanzelf. Het is belangrijk om per team goed te kijken hoe de keuzehulp het beste past in het bestaande zorgpad. Wat is een logische verdeling van de taken en wie is waarvoor verantwoordelijk. En dat er vanuit het hele team commitment is om er samen voor te gaan.
In het afgelopen jaar zijn de chirurgen van het mammateam en de internist-oncologen enthousiast opgestart. De Borstkanker keuzehulp wordt aan vrijwel alle patiënten die in aanmerking komen uitgereikt en met aandacht meegegeven. Aandachtspunt voor ons is nog dat zorgverleners er in vervolgconsulten met de patiënt gestructureerd naar terug vragen.
Het mammateam gaf aan dat patiënten nu veel verschillende informatie ontvangen. We gaan nog eens goed kijken hoe we dit overzichtelijk houden. Door bepaalde informatie te schrappen, bundelen of meer gefaseerd mee te geven. We gaan hier het komende jaar samen keuzes in maken.
De grootste meerwaarde is dat de keuzehulp het proces van samen beslissen bevordert. Specialisten doen daar natuurlijk al best veel in, maar het ondersteunt hen daar goed in.
Als je bijvoorbeeld kijkt naar de uitgezaaide prostaatkanker keuzehulp, dan vind je daarin veel belangrijke informatie. Dat is teveel om allemaal in een gesprek uit te leggen. Een patiënt kan dat dan ook niet allemaal onthouden. Het is heel fijn dat je mensen dan de keuzehulp kunt aanreiken om thuis de gewenste verdieping te zoeken en het in een vervolggesprek met elkaar kan bespreken. En dat de patiënt het thuis nog eens rustig op een rijtje kan zetten. De zorgverleners zien dat echt als meerwaarde. Tevens zijn de patiënten beter voorbereid en beter geïnformeerd als ze met de zorgverlener in gesprek gaan.
Ben je bestuurder, projectleider of programma manager en wil je ook breed draagvlak creëren voor samen beslissen in jouw ziekenhuis? Neem contact met ons op voor een oriëntatiegesprek!
regina@zorgkeuzelab.nl
natascha@zorgkeuzelab.nl
Wil je ervaren hoe onze keuzehulpen kunnen ondersteunen bij een goed gesprek met jouw patiënten? Vraag bij Annette een proefpakket aan om een van onze keuzehulpen uit te proberen.
annette@zorgkeuzelab.nl
Kanker raakt iedereen. Het is een ziekte waar 1 op de 3 Nederlanders op een zeker moment mee te maken krijgt. Na de diagnose staat de wereld van de patiënt op z’n kop, en ook die van hun naasten.
Dagelijks staan oncologische patiënten en zorgverleners voor een belangrijke behandelkeuze. Het is daarbij van groot belang dat patiënten en hun naasten betrokken worden bij de besluitvorming. Om samen met hun zorgverlener weloverwogen te kiezen voor de best passende behandeling. Betrouwbare informatie en een goed gesprek tussen patiënt en zorgverlener zijn hierbij essentieel.
In het proces van samen beslissen staat een goed gesprek over diagnose, mogelijke behandelingen en persoonlijke afwegingen centraal. In de praktijk is dat soms nog best een uitdaging gezien de beperkte tijd in de spreekkamer en emoties die de boventoon voeren waardoor het voor patiënten lastiger is om informatie te onthouden.
Wij zijn er trots op bij te kunnen dragen in de ondersteuning van dit keuzeproces. Ervaring leert dat de implementatie van onze keuzehulpen in het zorgtraject samen beslissen bevordert:
Elke behandeling heeft vaak veel impact op de kwaliteit van leven. Wat de beste passende behandeling is, verschilt per patiënt en hangt mede af van wat voor hem of haar belangrijk is.
In onze keuzehulpen proberen we patiënten en naasten zo'n goed mogelijk beeld te geven wat ze kunnen verwachten van een behandeling. En welke impact die behandeling op de kwaliteit van leven kan hebben. Ook helpen we patiënten op een rij te zetten wat voor hen belangrijke afwegingen zijn om tot een voorkeur te komen.
We zien dat ook naasten - soms zelfs meer dan de patiënt zelf - behoefte hebben aan betrouwbare informatie over de diagnose, behandelopties en impact op het dagelijks leven. Daarom herinneren we patiënten met een 'tip' in onze keuzehulpen, dat ze niet alleen voor de keuze staan en ook een naaste kunnen betrekken. En benoemen we expliciet dat naasten een eigen inlogcode kunnen aanmaken. De boodschap voor naasten is dat de betrouwbare informatie in de keuzehulp óók voor hen bedoeld is en zij deze mogen doornemen op een zelfgekozen moment.
Voor borstkanker, prostaatkanker, dikkedarmkanker, longkanker en eierstokkanker hebben we keuzehulpen ontwikkeld. Momenteel ontwikkelen we de Alvleesklierkanker keuzehulp. Ben je benieuwd voor welke stadia deze keuzehulpen zijn en welke precieze keuzes ze ondersteunen? Bekijk onze keuzehulpen.
Bent u patiënt en wilt u een van onze keuzehulpen gebruiken? U kunt aan uw zorgverlener vragen of het ziekenhuis gebruik maakt van de keuzehulp. Of ga naar het overzicht van onze keuzehulpen, klik op het icoontje van de keuzehulp en ga naar 'Inloggen'.
Bent u een zorgverleners en wilt u onze oncologische keuzehulpen inzetten in uw praktijk ter ondersteuning van samen beslissen? Bekijk ons volledige aanbod. En lees hoe we samen kunnen zorgen voor structurele implementatie.
Wilt u een keuzehulp eens op proef uitproberen?
Wilma: Dit is een patiëntengroep die zich niet kan voorbereiden op een opname. Het betreft altijd een acuut gebeuren met grote emotionele impact. Daarnaast spelen vaak allerlei neurologische problemen, waardoor communicatie lastig is. Goede informatievoorziening aan deze patiënten en naasten is dus extra belangrijk. Waarbij naast diagnose en behandeling ook aandacht is voor wat het betekent voor de patiënt.
Pieter: In het begin was ik wel wat sceptisch. We hoorden enthousiaste verhalen over de keuzehulpen voor behandeling van borstkanker en prostaatkanker. Daar is ook een duidelijke keuze te maken. In eerste instantie dacht ik voor CVA valt er niet zoveel te kiezen, voor 80% staat de keuze vast en bij 20% is er een keuze. Voor mij was het echt een eye-opener dat er toch vaker iets te kiezen valt dan ik dacht.
Wilma: Ik hoor wel: “Ja het is toch duidelijk waar deze patiënt heen gaat. Dus waarom moeten we die patiënt dan nog een keuzehulp geven?” Dan leg ik uit, ja voor ons is het duidelijk. Maar juist het meenemen van de patiënt in dat proces is belangrijk en de informatie die ze thuis kunnen naslaan is van toegevoegde waarde. Je ziet dat samen beslissen niet zo makkelijk is als artsen soms denken. De keuzehulp helpt dan om de patiënt een stem te geven.
Pieter: Ja, ook als er niks te kiezen valt en het duidelijk is wat de ontslagbestemming wordt, ondersteunt de keuzehulp heel goed bij de informatievoorziening. Patiënten zijn beter geïnformeerd en weten beter wat hen te wachten staat. Ze snappen ook beter waarom een bepaalde keuze gemaakt is. De keuzehulp heeft zo alles bij elkaar mijn verwachting overtroffen.
Annerije: We hebben vooraf een implementatieteam samengesteld en heel goed besproken welke discipline verantwoordelijk is voor welke taak. De verpleegkundigen en secretaresses maken bij ons de uitreikvellen voor de keuzehulp klaar. De verpleegkundige die de patiënt die dag verzorgt, vult het keuzehulp uitreikvel in met daarop de diagnose en NIHSS-score en geeft dit aan de patiënt. Diezelfde verpleegkundige geeft ook de voorlichting aan de patiënt. Daarna laten wij het aan de patiënt en de familie om de keuzehulp in te vullen. Dat is soms best lastig, in hoeverre laat je het helemaal los of houd je toch vinger aan de pols. De medisch specialist vraagt bij de visiteronde na of de keuzehulp is ontvangen, of er vragen zijn en of het lukt met invullen. Daarna wordt de ingevulde keuzehulp besproken in het MDO en in het familiegesprek als leidraad gebruikt.
Annerije: We scoren hoog op het uitreiken van de keuzehulp, de verpleegkundigen en secretaresses zitten daar goed bovenop. Maar het uitreikvel blijft daarna wel eens op het nachtkastje van de patiënt liggen. Deels speelt de houding van de patiënt hierin een rol, de ene patiënt heeft er meer behoefte aan dan een ander om mee te denken. Maar wat wel erg helpt is het benoemen van de keuzehulp bij opname. Dat het proces voor de patiënt duidelijk is. We willen met u in gesprek: wie bent u, wie was u voor deze opname en vooral ook, waar gaan we met z'n allen naartoe? Door direct de voorlichting te geven over de volgende stap, neem je de patiënt en familie al vanaf het begin mee in het proces.
We merken dat nog niet iedereen op de afdeling even goed op de hoogte is van de inhoud en het gebruiksgemak van de keuzehulp. In de keuzehulp staat bijvoorbeeld duidelijke achtergrondinformatie over een CVA en patients-like-me data, dat zijn onderwerpen waar patiënten wel echt behoefte aan hebben. De neuzen staan wel dezelfde kant op, maar iedereen bewandelt nu nog zijn eigen weg daar naartoe. Het is daarom belangrijk om iedereen de juiste scholing te geven, training gericht op implementatie en zelf te laten ervaren welke meerwaarde de keuzehulp biedt.
Annerije: Onder artsen wordt de keuzehulp als prettig ervaren. Neurologen, arts-assistenten en andere disciplines in het MDO vinden het heel fijn als ze aan de hand van de keuzehulp-samenvatting kunnen terugzien wat de patiënt wil. Daar wordt ook naar gekeken in het behandelplan. De keuzehulp samenvatting is fijne leidraad voor het familiegesprek. Ze missen de keuzehulp als die er niet is.
Bij verpleegkundigen zien we wel wat verschillen. Sommigen zien het helemaal als onderdeel van hun takenpakket en zijn er heel enthousiast over. Voor anderen voelt het als extra taak waar ze niet altijd aan toekomen. Tijdsdruk speelt ook mee, in de eerste 24 uur van opname staan er veel afspraken gepland. Volgend jaar willen we de keuzehulp meer integreren in de voorlichting die verpleegkundigen al geven. Zodat het hen bij het geven van voorlichting juist tijd kan opleveren.
Wilma: Vergeet zeker niet te luisteren naar de verpleegkundigen. Die zijn goud waard! Dat zijn de mensen die snappen wat er aan het bed gebeurt, betrek ze en luister goed naar ze.
Wilma: Ik zou de keuzehulp graag meer onderdeel van de hele zorgketen willen laten zijn. Inbedden in de verslaglegging, communicatie en overdracht naar andere instellingen. Alles wat de patiënt invult is ook nuttig voor latere lijnen. Dat zij ook zien wat de uitgangssituatie en motivatie van de patiënt was. Nu wordt er na ontslag niks meer gedaan met de informatie uit de keuzehulp, dat verdwijnt naar de achtergrond. Met een meer geïntegreerd systeem is er meer te halen uit de samenwerking met alle betrokkenen in de keten.
Pieter: Patiënten krijgen in het ziekenhuis en het revalidatietraject vaak dezelfde vragen. Het is fijn als die op eenduidige wijze op een plek terug te vinden zijn, zodat ze niet elke keer opnieuw hun hele verhaal hoeven te doen. Maar ik besef me ook dat dit soort koppelingen niet eenvoudig zijn en daar veel bij komt kijken.
Wilma: De grote winst van het afgelopen jaar is dat nu standaard de vraag komt: “Wat wil de patiënt eigenlijk? Is de keuzehulp ingevuld?” Je stapt als patiënt over de drempel van een ziekenhuis en iedereen gaat vervolgens beslissen wat goed voor jou is. Dat doen we allemaal vanuit de beste intenties, we zijn allemaal zeer gedreven professionals. Maar soms stappen we wel eens als een olifant in de porseleinkast. De verpleegkundigen aan het bed hebben daar al meer gevoel voor, maar we merken nu overal dat stapje voor stapje de bewustwording en het besef groeit dat we het écht samen moeten doen: de artsen, de verpleegkundigen en de patiënt.
Ook aan de slag met de CVA keuzehulp!
Voor wie is de CVA keuzehulp?
De CVA keuzehulp is de eerste klinische keuzehulp. Deze is bedoeld voor mensen die een cerebrovasculair accident (CVA) hebben gehad en hiervoor in een ziekenhuis zijn opgenomen. De keuzehulp ondersteunt patiënten en zijn behandelteam bij het maken van een weloverwogen keuze voor de ontslagbestemming.
Bij alle teams is het gebruik van de keuzehulp binnen 3 tot 6 maanden routine geworden. Met ons implementatiepakket voor de CVA keuzehulp maken we het uw team zo makkelijk mogelijk.
De medische inhoud is gebaseerd op actuele wetenschappelijke kennis en de Nederlandse richtlijn, opgesteld door de NVN en is geactualiseerd met kennis van de landelijke werkgroep. De keuzehulp is goedgekeurd door de Nederlandse Vereniging voor Neurologie en Hersenletsel.nl.
De CVA ontslagbestemming keuzehulp is een initiatief van Santeon met ZorgKeuzeLab als ontwikkel- en implementatiepartner. Meer over de CVA keuzehulp.
Samen beslissen is in de basis best complex. Als je een visie op samen beslissen wilt ontwikkelen dan komt daar veel bij kijken. Het is een vrij abstract geheel. De keuzehulpen zijn voor ons een praktische insteek om hier stappen in te zetten. Keuzehulpen helpen zorgverleners en patiënten bij de voorbereiding van het gesprek. Je kunt daarna verder kijken naar wat er dan verandert in het gesprek. En wat je als zorgverlener nodig hebt om dat in goede banen te leiden en de patiënt te helpen.
De keuzehulp is geen doel op zich, het is altijd een middel. Het is wel een heel handig middel dat helpt om in het ziekenhuis het gesprek met de staf aan te gaan over wat samen beslissen nu eigenlijk betekent. En wat ze praktisch nodig hebben om de wensen en behoeften van de patiënt ten aanzien van de behandeling beter in beeld te krijgen. Aan de hand van de opgebouwde ervaring ontwikkelen we een bredere visie op samen beslissen.
Eerlijk gezegd was dat best even zoeken. Uit inventarisatie onder de medische staf bleek dat we het best konden starten met de wat complexere keuzehulpen met meer ingewikkelde problematiek. Niet het volume, maar het onderwerp waarover echt een belangrijke keuze te maken is, speelde de belangrijkste rol. Bijvoorbeeld bij de oncologische processen, daar gaan gesprekken met patiënten al vaker zowel over wat medisch gezien kan, als ook over kwaliteit van leven. Dat komt samen in de keuzehulpen van ZorgKeuzeLab. Die passen goed bij het beslisproces dat de arts en patiënt met elkaar hebben. Je hebt als arts het uitreikvel bij de hand en gebruikt het als leidraad in het gesprek. Het is een logische flow in het geheel. Dit blijkt goed aan te sluiten bij de behoeften.
Draagvlak creëren is heel belangrijk. Soms is dat best ingewikkeld. Vaak begint het met een enthousiaste arts, en is het van belang om de voltallige vakgroep enthousiast te maken. Het is belangrijk om te laten zien dat een keuzehulp het werk als arts leuker maakt, omdat je een veel rijker gesprek kunt hebben met de patiënt. Dat is de focus die wij aanbrengen in de promotie van de keuzehulpen. Het draagt bij aan het grotere doel om samen met de patiënt op een zo goed mogelijke manier het proces te doorlopen en écht samen te beslissen.
Als projectleider ben ik op zoek naar de haakjes waar een keuzehulp goed ingezet kan worden. Bijvoorbeeld bij Value Based Healthcare projecten. Prachtig als je in zo’n proces waarin je bezig bent om waarde te creëren voor de patiënt, een keuzehulp kunt meenemen. Dat je kunt laten zien dat de inzet van een keuzehulp helpt bij het samen beslissen en het bespreken van uitkomsten.
Zorgverleners die de keuzehulpen gebruiken geven aan dat het hun gesprek makkelijker maakt. Het gesprek is meer inhoudelijk, meer ‘to-the-point’. Ook is het gesprek waardevoller omdat het niet alleen over de medische inhoud gaat, maar ook over de context van de patiënt. Wat vindt hij/zij belangrijk, wat zijn wensen, doelen of angsten, en daar de best passende behandeling bij kiezen. Zo’n gesprek gaat een stuk makkelijker als een patiënt de keuzehulp heeft gebruikt. Die patiënt heeft al meer zijn gedachten geordend en snapt beter wat er te kiezen valt.
Artsen ervaren ook meer variatie in gesprekken, het is minder een 'repeterende plaat'. Je reageert op de situatie van de patiënt, in plaats van vooral je eigen verhaal te vertellen. Het is echt meer ‘samen’. Artsen die ervoor openstaan worden er blij van, het voegt echt waarde toe in het werk.
Wij hebben zelf een 0-meting gedaan onder artsen over samen beslissen. Een deel van de artsen gaf daarin aan dat ze te weinig tijd hebben, dat patiënten niet kunnen of willen meebeslissen en dat ze hulpmiddelen missen om een goed gesprek te voeren. Wat daarnaast speelt, dit kwam ook naar voren uit onderzoek van het Nivel, is dat patiënten en artsen niet dezelfde mate van samen beslissen ervaren. Artsen vinden zelf dat ze het samen beslissen al best goed doen. Uit het onderzoek blijkt echter dat patiënten dit niet altijd zo ervaren.
Volgens mij kan een keuzehulp hierin juist goed ondersteunen. Als arts helpt het je bij het praktisch inrichten van het samen beslissen, zonder dat dit veel tijd kost. Als patiënt krijg je hiermee een hulpmiddel aangereikt om het gesprek met de arts efficiënter en beter voor te bereiden.
Zoals eerder gezegd is breed draagvlak essentieel, de vakgroep moet er positief tegenover staan. Daarnaast gaat het pas goed werken als je het goed in het proces inbedt. Hoe richt je het precies in, wat spreek je exact met elkaar af? Dit kost tijd en aandacht. Daarna is het belangrijk om het gebruik onder de aandacht te houden. Ik stimuleer dat het altijd standaard wordt besproken bij het vakgroepoverleg.
De ondersteuning vanuit ZorgKeuzeLab helpt mij hierin ook zeer. Ik ben heel blij met de feedback en tips die we krijgen. Bij de voorbereiding zijn er bijvoorbeeld per keuzehulp goede voorbeelden van proceskaarten over hoe de keuzehulp kan worden ingebed in het zorgtraject. Maandelijks krijg ik een overzicht van hoe het loopt met alle teams. Zodat ik de juiste boodschap kan meegeven of iets vanuit een ander perspectief onder de aandacht kan brengen. Ik heb daar ook niet het gouden ei, het is voortdurend samen kijken waar zorgen of drempels zitten en welke aanpassing of tip net het juiste zetje kan geven.
In 2022 gaan we in het ziekenhuis inspiratiesessies over samen beslissen organiseren. Voor iedereen die al met keuzehulpen bezig is, maar ook breder binnen de organisatie. Iedereen die geïnteresseerd is in samen beslissen brengen we samen om ervaringen met elkaar te delen. Om te bespreken wat er al is aan ondersteuning en wat er nodig is om het in de toekomst nog beter te doen. Zo houden we de dialoog rond samen beslissen op gang en streven we naar de best passende zorg voor alle patiënten.
Ben je bestuurder, projectleider of programma manager en wil je ook breed draagvlak creëren voor samen beslissen in jouw ziekenhuis? Neem contact met ons op voor een oriëntatiegesprek!
regina@zorgkeuzelab.nl
natascha@zorgkeuzelab.nl
Wil je ervaren hoe onze keuzehulpen kunnen ondersteunen bij een goed gesprek met jouw patiënten? Vraag bij Annette een proefpakket aan om een van onze keuzehulpen uit te proberen.
annette@zorgkeuzelab.nl
