Blog Berichten van Ir. Natascha Snel

Samen beslissen bij nierfalen een teameffort! Stapsgewijs en vanuit alle disciplines

Het nierfalenteam van het CWZ is twee jaar geleden van start gegaan met het gebruik van de Nierfalen keuzehulp. Het CWZ team springt in het oog, omdat bijna al hun patiënten gebruik maken van de keuzehulp. Wat is hun geheim? We spraken nefroloog Marc ten Dam, nierfalenverpleegkundigen Gertie Rutten en Loes Eigenhuysen en medisch maatschappelijk werker Emile Rijsdijk over hun ervaringen.

Informatie doseren bij start voorlichting

De Nierfalen keuzehulp helpt patiënten met chronische nierschade om samen met het behandelteam tot een weloverwogen keuze te komen voor nierfunctievervangende therapie. De keuzehulp wordt bij de start van het voorlichtingstraject uitgereikt door de nefroloog. Hoe bepaal je zo’n startmoment? Marc: “De start van het voorlichtingstraject voor nierfunctievervangende therapie is voor een deel van de patiënten emotioneel en confronterend. Ik probeer in te schatten of iemand hier al aan toe is. Bij sommige patiënten reik ik eerst de consultkaart uit, om het rustig te laten landen. Op het moment dat ze behoefte hebben aan meer informatie, of als de tijd gaat dringen, reik ik de keuzehulp uit. Bij patiënten die direct behoefte hebben aan meer informatie reik ik de consultkaart en keuzehulp tegelijk uit. Deze vullen elkaar goed aan.”

In de keuzehulp staan vragen die u helpen om een keuze te maken die op uw leven en uw wensen is afgestemd.
- Marc ten Dam, nefroloog
Patiënten stapsgewijs activeren voor deelname aan keuzeproces

We weten dat het gebruik van de keuzehulp patiënten stimuleert om meer betrokken te zijn bij de behandelkeuze. We zien ook dat de manier van uitreiken en de wijze waarop de keuzehulp in het zorgtraject is ingebed, sterk samenhangt met hoeveel patiënten de keuzehulp daadwerkelijk gebruiken. Bij het CWZ maken bijna alle patiënten gebruik van de keuzehulp.

Marc: “Het uitreiken van de keuzehulp kost mij niet veel tijd. Ik bied de keuzehulp aan alle patiënten aan. Ik leg uit hoe het werkt met het internetadres en het wachtwoord, en geef aan dat ze mogelijk hulp kunnen vragen aan de kinderen of andere naasten. Ik vertel dat het een keuzehulp is waar heel veel informatie in gegeven wordt, mede aangedragen door de patiëntenvereniging. Inclusief links naar de Nierwijzer en nieren.nl, waar ze veel kunnen leren van mensen die ervaring hebben met een bepaalde behandeling. Daarnaast leg ik altijd uit dat er ook vragen gesteld worden, die bedoeld zijn om te helpen een keuze te maken die op hun leven en wensen is afgestemd.

Om de keuzehulp uit te reiken moet je natuurlijk wel altijd het blok met de uitreikvellen in de buurt hebben. Ik heb geen vaste spreekkamer en zit soms in de buitenpoli, dus ik heb altijd een blok in mijn werktas zitten.”

Binnen twee weken nadat de keuzehulp door de nefroloog is uitgereikt, volgt een huisbezoek van de medisch maatschappelijk werker. Emile vertelt dat de meeste patiënten op dat moment de keuzehulp nog niet bekeken hebben. “Voor ik op huisbezoek ga, check ik in het dossier of de keuzehulp is uitgereikt. Mocht dat nog niet gebeurd zijn, dan reik ik hem uit. Ik vraag altijd aan patiënten of ze de keuzehulp hebben ontvangen en stimuleer ze om alvast wat door te lezen en in te vullen voor ze bij de nierfalenverpleegkundigen komen voor de verdere voorlichting.”

Er komt veel op mensen af en ze krijgen veel informatie. Je moet ze een beetje aan de hand nemen. Dat doen we stapsgewijs vanuit alle disciplines.
- Emile Rijsdijk, medisch maatschappelijk werker

Emile: ”Er komt veel op mensen af en ze krijgen veel informatie. Het invullen van de keuzehulp is niet een vanzelfsprekend iets waar ze direct mee beginnen. Je moet ze een beetje aan de hand nemen en vertellen over het waarom. Dat doen we stapsgewijs vanuit alle disciplines. Ik vertel dat de keuzehulp hen kan helpen om zicht te krijgen op de verschillende behandelmogelijkheden. Dat ze meer kunnen lezen, filmpjes kunnen bekijken en dat de keuzehulp helpt met nadenken over welke behandeling het beste bij hen past.” Loes vult aan: “Als patiënten bij ons komen voor de voorlichting vragen we ook altijd of ze de keuzehulp al hebben bekeken, en als dat niet zo is wat de reden hiervan is. We proberen ze daarin te stimuleren en op weg te helpen. We registeren dit allemaal in het dossier, zodat iedereen op de hoogte is.”

Met geactiveerde patiënten een persoonlijker gesprek op maat

Een week na het huisbezoek van medisch maatschappelijk werk komen patiënten op de nierfalenpoli bij Gertie en Loes voor de voorlichting. Afbeeldingen en filmpjes uit de keuzehulp worden door hen ook in de voorlichting gebruikt. Gertie: “Het verschilt echt per patiënt of ze al informatie in de keuzehulp hebben doorgenomen. Ik merk dat het voor sommige patiënten best confronterend is om deze keuze te moeten maken en informatie hierover te bekijken. Het helpt om hierover het gesprek te blijven voeren samen.”

Patiënten komen met gerichtere vragen en je kunt in de gesprekken goed inspelen op de persoonlijke wensen en behoeften.
- Loes Eigenhuysen, nierfalenverpleegkundige

Loes: “Ik merk aan patiënten die de keuzehulp hebben doorgenomen dat ze beter voorbereid zijn als ze bij ons komen. Bij deze mensen is al een denkproces op gang gebracht, ze staan er echt anders in en stellen vaak gerichtere vragen. Je kunt de informatie die ze invullen in de keuzehulp goed gebruiken tijdens de gesprekken. Als iemand bijvoorbeeld aangeeft graag op vakantie te gaan, dan kun je dat onderwerp bespreken. Of als iemand invult zich thuis geen patiënt te willen voelen, kun je daar goed op inspelen.” Gertie: “Patiënten nemen zo actiever deel aan hun eigen proces. Dat is mooi om te zien.”

Afwegingen van patiënt in beeld bij afrondend voorlichtingsgesprek

Het voorlichtingstraject duurt circa 12 weken. In het CWZ hebben patiënten aan het eind hiervan een afrondend gesprek met de nierfalenverpleegkundige waarin zij de keuzehulp-samenvatting bespreken. Gertie: “Als de keuzehulp is ingevuld dan bespreek ik met de patiënt de samenvatting waarin de afwegingen en voorlopige keuze aan bod komen. Als een patiënt het nog niet heeft ingevuld, dan stel ik voor om de keuzehulp samen te openen en in te vullen. Nadat de voorlichting is afgerond, wordt de patiënt in het MDO besproken en volgt het keuzegesprek bij de nefroloog.”

In het afrondend voorlichtingsgesprek bespreek ik de samenvatting met de patiënt. Nog niet ingevuld? Dan stel ik voor om dit samen te doen.
- Gertie Rutten, nierfalenverpleegkundige

Marc: “In het keuzegesprek vraag ik vooral heel open, wat heb je geleerd uit de informatie en waar is je keuze op gebaseerd. Daar probeer ik uit te destilleren of ze voldoende informatie hebben gehad om een goede keuze te maken. Soms pakken we de samenvatting erbij, maar niet altijd. Ik hoor grote tevredenheid van patiënten over de goede uitleg in de keuzehulp en ze zijn ook heel tevreden over de voorlichting op de nierfalenpoli.”

Mooie verbinding tussen nefrologen en nierfalenpoli

Marc: “Ik vind de keuzehulp een supermooie aanvulling op wat we hebben. Je geeft de patiënt maximale toegang tot alle beschikbare informatie. En je laat mensen nadenken over hun eigen situatie die relevant is. Het biedt een goede verbinding met wat wij als nefrologen uitleggen en wat ze daarna bij de nierfalenpoli vertellen. Dat loopt naadloos in elkaar over.”

Ook aan de slag met de Nierfalen keuzehulp!

De Nierfalen keuzehulp is voor mensen met chronische nierschade die starten met het voorlichtingstraject voor nierfunctievervangende therapie. In de keuzehulp komen de opties niertransplantatie, peritoneale dialyse (PD), hemodialyse (HD) en conservatieve behandeling aan bod.


Succesvol implementeren

Bij alle teams is het gebruik van de keuzehulp binnen 3 tot 9 maanden routine geworden. Met ons implementatiepakket maken we het uw team zo makkelijk mogelijk.

Over de keuzehulp

De medische inhoud is gebaseerd op actuele wetenschappelijke kennis en de multidisciplinaire richtlijn Chronische nierschade.

De Nierfalen keuzehulp is een initiatief van Santeon en ZorgKeuzeLab in samenwerking met Nierpatiënten Vereniging Nederland, Nederlandse Federatie voor Nefrologie, Nieren.nl, Domestico en Dialogica. Meer over de Nierfalen keuzehulp.

Deel dit artikel:
LinkedIn icon Twitter icon

'De keuzehulp biedt fijne ondersteuning, zeker in tijden van hoge werkdruk!'

Het urologieteam van het ETZ is al vanaf het eerste uur betrokken bij de Prostaatkanker keuzehulp. De keuzehulp is hier al 7 jaar succesvol in gebruik. We spraken uroloog Anton Breeuwsma en oncologieverpleegkundige Charmaine van Kollenburg over hun ervaringen. Ze vertellen over hoe de keuzehulp in het zorgproces wordt ingezet en welke meerwaarde zij dagelijks ervaren.

Keuzehulp niet meer weg te denken

Charmaine vertelt over de opstart: “Paul Kil, initiatiefnemer van de Prostaatkanker keuzehulp, en Romy Lamers, destijds arts-onderzoeker, hebben in 2014/2015 de keuzehulp bij ons op de afdeling geïntroduceerd. In het begin is het natuurlijk altijd even wennen, maar het team is er voortvarend mee van start gegaan. Inmiddels is Paul al enkele jaren met pensioen en is Romy ook in andere ziekenhuizen gaan werken voor haar opleiding tot uroloog. Was benieuwd of hun vertrek nog invloed zou hebben op het gebruik, maar eigenlijk is het naadloos doorgegaan. De keuzehulp was inmiddels zo goed onderdeel geworden van de routine, dat iedereen daar als vanzelfsprekend mee verder ging.”

De keuzehulp in de spreekkamer

Anton licht toe hoe hij het keuzehulp-uitreikvel in de spreekkamer gebruikt. “Wat ik vertel in de spreekkamer is meestal het volgende: ‘U heeft de keuze uit drie behandelingen; uitwendige bestraling, operatie of inwendige bestraling. Van alle drie deze behandelingen is het effect op uw genezing min of meer hetzelfde. Belangrijk daarbij te noemen is dat iedere behandeling andere bijwerkingen kan hebben en die treffen u bij uw erectie, plassen en poepen.’ Verder ga ik daar niet te diep op in. Na het horen van de diagnose prostaatkanker gaat toch het merendeel van de informatie langs hen heen in zo’n consult. Ik geef daarom aan dat het vooral belangrijk is wat hún mening hierover is, en dat de keuzehulp hen helpt bij dit proces. Ik vertel dat de keuzehulp niet alleen helpt bij het maken van de keuze, maar dat er ook veel informatie en jargon in staat.”

'Ik vind de keuzehulp van meerwaarde voor de patiënt. Het is een bundeling van eigenlijk alles wat je wil weten en waar je over na wil denken.'
- Anton Breeuwsma, uroloog, etz

“En als laatste zeg ik: U heeft wel even de tijd om de keuze te maken. Dus verdiep u in de keuzehulp en praat met familie en vrienden over hun ervaringen. Dus het is belangrijk dat u een goede keuze maakt. En het maakt niet uit welke keuze het is, als het maar uw keuze is. Een keuze waar u achterstaat. En u heeft hier nu de tijd voor, dus benut alstublieft die tijd.”

Tijdswinst en beter geïnformeerde patiënten

Anton: “Patiënten hebben na het doornemen van de keuzehulp nog een gesprek met de oncologieverpleegkundige. In dat gesprek kunnen zij alle vragen en overwegingen bespreken. En als er daarna nog vragen zijn, dan kunnen ze ook bij mij terecht. Maar de meeste mensen zijn er dan al wel uit. Dit proces scheelt mij echt veel tijd.”

Charmaine: “Een grote meerwaarde die wij ervaren is dat patiënten beter geïnformeerd zijn, dat is echt een wereld van verschil. Ze komen beter geïnformeerd naar het gesprek en stellen ander soort vragen. Bijna alle patiënten komen met hun uitgeprinte samenvatting binnen: ‘Kijk dit is de uitkomst van mijn keuzehulp.’ Die samenvatting is voor mij een hele fijne leidraad voor het gesprek. We bespreken wat eruit komt en gaan daar verder op in. Je kunt meteen de diepte in. Voordat de keuzehulp er was hoorde ik regelmatig in mijn gesprekken: ‘Zuster, ik wist niet eens dat ik een prostaat had.’"

'Je merkt echt het verschil. Patiënten zijn beter geïnformeerd, gesprekken gaan meer de diepte in en het levert tijdswinst op.'
- Charmaine van Kollenburg, oncologieverpleegkundige, etz

Anton: “De werkdruk is hoog. Doordat patiënten beter geïnformeerd zijn, levert dit tijdwinst op in de gesprekken. Vroeger liep je vaak uit doordat je alles vanaf de basis uit moest leggen. Dit wordt nu deels overgenomen door de keuzehulp en kun je de beschikbare tijd gebruiken om te bespreken wat voor die patiënt belangrijk is. Door de meerwaarde die we ervaren, is het gebruik van de keuzehulp niet meer weg te denken.”

Betrouwbare ondersteuning in het digitale tijdperk

Charmaine: “We gaan natuurlijk ook steeds meer het digitale tijdperk in. Een tijd waarin mensen steeds meer op zichzelf aangewezen worden. Met deze keuzehulp geef je patiënten duidelijke informatie op maat mee. Ze hoeven niet zelf op zoektocht. Ze voeren thuis hun wachtwoord in en vinden daar alle betrouwbare informatie. Ze krijgen meer zicht op ‘wat is er eigenlijk met mijn lijf aan de hand?’ en de keuzehulp ondersteunt hen om zelf te wikken en wegen over welke behandeling het beste bij hen past.

Wil je ook aan de slag met samen beslissen?


Bij alle teams is het gebruik van de Prostaatkanker keuzehulp binnen 3 tot 6 maanden routine geworden. Met ons implementatiepakket maken we het ook jouw team zo makkelijk mogelijk. Vraag een proefpakket aan om het vrijblijvend uit te proberen.

Deel dit artikel:
LinkedIn icon Twitter icon

'Draagvlak voor samen beslissen in het team is essentieel. Tools zijn een mooi middel, geen doel.'

In het kader van Samen Beslissen loopt binnen Santeon het programma Experiment Uitkomstindicatoren. Het doel is om uitkomstinformatie toegankelijk te maken in de spreekkamer ten behoeve van samen beslissen. Het Experiment is onderdeel van het landelijke programma Uitkomstgerichte Zorg van het ministerie van VWS. Begeleiding van het Experiment vindt plaats door ZonMw. Binnen het Experiment zijn twee innovatieve interventies ontwikkeld voor het zorgpad borstkanker. Anne Vogelaar, projectleider bij Santeon, geeft in een inkijkje in de ontwikkeling en implementatie.

Samen evalueren van anti-hormonale therapie en hoe verder

“Uit data-analyse van het Samen Beter verbeterteam voor borstkanker, kwam naar voren dat 18% van de patiënten binnen 3 jaar stopt met adjuvante anti-hormonale therapie, al dan niet in overleg met de zorgverlener. Dat vonden we best een groot aantal, zeker gezien anti-hormonale therapie 5, 7 of 10 jaar wordt voorgeschreven. Voor ons reden om de mogelijkheid voor een keuzeondersteuning bij evaluatiegesprekken van anti-hormonale therapie te onderzoeken."

Er bleek een duidelijke behoefte voor ondersteuning vanuit zowel zorgverleners als patiënten. Zorgverleners vinden het spijtig dat een deel van hun patiënten op eigen houtje stopt met anti-hormonale therapie. Terwijl er vaak andere mogelijkheden zijn, zoals wisselen van medicatie of tijdelijk pauzeren. Patiënten die wel graag doorgaan, kunnen advies krijgen over hoe bijwerkingen mogelijk beter verdragen kunnen worden. Zorgverleners willen patiënten hierin graag ondersteunen en het gesprek aangaan.

Bij patiënten leefde ook de behoefte om op een laagdrempelige manier hierover met hun zorgverlener te praten. Anti-hormonale therapie wordt vaak als zwaar ervaren. “Wat als ik wil stoppen, of wat als het niet bij me past? Zijn er nog andere opties die ik niet ken?” Het is voor zowel patiënt als zorgverlener belangrijk dat het gesprek wordt aangegaan over wat de behandeling ‘oplevert’ en wat het ‘kost’.

Co-creatie sessies: wanneer voegt de tool waarde toe?

Met een multidisciplinaire werkgroep uit meerdere ziekenhuizen is de ontwikkeling van de gespreksstarter Anti-hormonale therapie in januari 2021 gestart. “Heel waardevol in het ontwikkeltraject waren de co-creatie sessies met zorgverleners en patiënten. Samen hebben we de scope bepaald en de vraag gesteld: ‘Wanneer voegt deze tool waarde toe en wanneer is de tool geslaagd?’ Belangrijk bij de ontwikkeling waren de korte lijnen met de zorgverleners, om echt samen de inhoud te maken. Als zij niet achter de inhoud staan, gaat zo’n tool nooit van de grond komen.

Waardevol waren de co-creatie sessies met patiënten en zorgverleners. Als zorgverleners niet achter de inhoud staan, gaat zo’n tool nooit van de grond komen.

De ontwikkelde gespreksstarter Anti-hormonale therapie ondersteunt zorgverleners en patiënten bij de evaluatie en het gesprek over ‘hoe verder’: doorgaan, pauzeren, wisselen of stoppen. De gespreksstarter bestaat uit een digitale spreekkamertool, waarmee in de spreekkamer samen de bespreekpunten worden bepaald. Daarnaast is er het uitreikvel. Hierop noteert de zorgverlener vervolgafspraken en besproken onderwerpen. Thuis kan de patiënt in de online omgeving meer informatie, praktische tips en ervaringsverhalen over de impact van de behandeling lezen.


Herkenning, erkenning en structuur

Dit jaar zijn de Santeon ziekenhuizen gestart met het gebruik van deze gespreksstarter. “Voor patiënten ligt de waarde in de herkenning en erkenning van hun klachten en dat ze daarover kunnen praten in het consult. Patiënten vinden het fijn om in hun eigen tijd en setting rustig na te lezen wat er is besproken.

Belangrijke meerwaarde voor de zorgverleners is dat het hen helpt om het consult te structureren. Ze krijgen hiermee handvatten om samen met de patiënt de agenda van het consult te bepalen en de juiste onderwerpen te bespreken. De ervaringen tot nu toe zijn heel positief.”

Rol als projectleider

“Wat als projectleider heel belangrijk is voor een succesvolle implementatie is dat je goed met het team in gesprek gaat over ‘Hoe past dit nu het beste in jullie proces?’ En dat je daarbij ook de verantwoordelijkheid bij de zorgverleners legt. ‘Het zijn jullie patiënten en het is jullie tool.’ Dat is essentieel, dat de keuze door het team gedragen wordt. Als ze erachter staan is de tool echt een middel en geen doel.”

Wat ik ook als belangrijke projectleiderstaak zie, is om mogelijke drempels voor de start van de implementatie helder te krijgen. Zodat je daar tijdig op kunt inspelen en het hen zo makkelijk mogelijk kunt maken. Deels zit dat ook al in de ontwikkeling. Daar houd je al rekening met hoe de tool in de praktijk wordt ingezet. Als je daar vanaf het begin af aan goed over nadenkt, zouden er bij de implementatie geen verrassingen meer naar boven moeten komen.”

Leg de verantwoordelijkheid voor het gebruik bij de zorgverleners en maak het hen zo makkelijk mogelijk. Vergeet niet om successen te vieren!

“Tevens is een centrale kick-off essentieel. Zodat het hele team bekend is met de tool en weet ‘We gaan nu beginnen.’ Met de maandelijkse ZorgKeuzeLab-rapportages kan ik aan het team laten zien hoe de gespreksstarter wordt gebruikt. Dit geeft mij als projectleider goede handvatten om te kijken waar eventuele knelpunten liggen en waarover we het gesprek moeten aangaan. Vergeet ook niet om successen samen te vieren!”

Personalisatie nacontrole op basis van persoonlijk risico en voorkeur

In het Experiment Uitkomstindicatoren is tevens de Borstkanker nacontrole keuzehulp ontwikkeld volgens een soortgelijk proces. Anne is betrokken bij de implementatie hiervan. “De implementatie van deze keuzehulp had iets meer voeten in de aarde. Het gesprek over de inrichting van de nacontrole werd eigenlijk nog niet gevoerd, dus dit was een nieuw keuzemoment. Er was al wel langer discussie gaande over de inrichting van de nacontrole. Moet het ieder jaar, moet het zo uitgebreid, moet het 5 jaar lang? Het doel van deze keuzehulp is om in overleg met de patiënt de best passende zorg te vinden, niet iedere patiënt hoeft standaard elk jaar terug te komen.

Met behulp van de Borstkanker nacontrole keuzehulp wordt het gesprek aangegaan over de personalisatie van de nacontrole. In de keuzehulp wordt gebruik gemaakt van het INFLUENCE 2.0 nomogram, ontwikkeld door UTwente, IKNL en Evidencio. Hiermee wordt het persoonlijk risico berekend op locoregionaal recidief (terugkeer in dezelfde borst of borstgebied) en op een tweede primaire tumor (in de andere borst). Op basis van het persoonlijk risico en de voorkeur van de patiënt wordt samen een keuze gemaakt voor het best passende nacontrole traject. Daarnaast wordt ook de veelvoorkomende misconceptie weggenomen dat het risico op uitzaaiingen onderdeel van de nacontrole is, terwijl dat niet het geval is. Er wordt explicieter gemaakt wat het doel is en welke keuzes er zijn voor de nacontrole. Tevens worden nacontrole en nazorg meer gescheiden.”

Traject op maat geeft patiënt zekerheid

De implementatie is in 2020 in de Santeon ziekenhuizen van start gegaan. “De meeste zorgverleners zien de meerwaarde van de keuzehulp in het duidelijk afbakenen van de nacontrole. Het maakt duidelijk wat eronder valt, wat we doen en waar we naar kijken. En wat dus niet. Als je weet wat je eigen risico is, kan eenieder daar haar eigen afweging in maken. Het feit dat je het gesprek met patiënten hierover voert en het traject op maat wil inrichten, geeft patiënten veel zekerheid. We horen van zorgverleners terug dat na het doornemen van de keuzehulp patiënten zekerder en beter voorbereid in de spreekkamer terugkomen.”

Het leven een stukje beter en makkelijker maken

“Ik ben wel heel trots op wat we in zo’n korte tijd vanuit het niets hebben neergezet. We hebben iets ontwikkeld dat zowel inhoudelijk als qua vorm een behoefte vult. Waarmee we het leven van de patiënt én zorgverlener een stukje makkelijker en beter maken. Een zorgverlener uit het Catharina Ziekenhuis gaf aan: “Het gaat over het juist informeren van je patiënt. Om samen een keuze te maken en niet om een keuze af te dwingen. Je bereid mensen voor om optimaal geïnformeerd een keuze te maken over hun eigen behandeling.” Dat is het doel wat we willen bereiken!”

Aan de slag met samen beslissen bij borstkanker

Onze keuzehulpen inzetten in jouw ziekenhuis? Bij alle teams is het gebruik binnen 3 tot 6 maanden routine geworden. Met ons implementatiepakket maken we het jou zo makkelijk mogelijk!

Vraag een proefpakket aan voor de Borstkanker nacontrole keuzehulp en voor die van Anti-hormonale therapie na borstkanker.

Bekijk ook onze andere Borstkanker keuzehulpen

De Borstkanker keuzehulp is voor vrouwen met borstkanker. Het helpt bij de keuze tussen een borstsparende behandeling en een volledige borstverwijdering met of zonder reconstructie. De keuzehulp biedt indien een patiënt daarvoor in aanmerking komt ook informatie over neo-adjuvante systemische therapie.

De Borstreconstructie keuzehulp is voor vrouwen met de diagnose borstkanker of DCIS die verwezen worden naar de plastisch chirurg om een directe borstreconstructie te bespreken bij een volledige borstverwijdering.

Deel dit artikel:
LinkedIn icon Twitter icon

"Niet altijd de geijkte route, je bespreekt individueel wat de patiënt belangrijk vindt."

Toen het Bravis Ziekenhuis in 2021 startte met de bredere implementatie van keuzehulpen ter ondersteuning van samen beslissen, stond het mammateam enthousiast op om aan de slag te gaan met de Borstkanker en Borstreconstructie keuzehulpen. We spraken Sanne Vijfhuize, mammachirurg, over haar ervaringen met deze keuzehulpen.

Patiënten meer betrekken bij beslissing

In 2021 begon Sanne als mammachirurg bij het Bravis Ziekenhuis. Bij de vakgroep urologie was de Prostaatkanker keuzehulp toen al 2 jaar in gebruik. Sanne vertelt waarom ze ook vanuit het mammateam keuzehulpen wilden inzetten: “Wij vonden het belangrijk om patiënten nog meer te betrekken bij beslissingen over de behandelkeuze. We horen hier best vaak ‘Dokter zeg jij maar wat het beste is.’ Wij wilden patiënten hier graag een actievere rol in geven. Wat we ook een mooi aspect vonden, is dat je mensen iets mee kunt geven na het gesprek wat ze thuis rustig kunnen nalezen. Tevens wilden we patiënten, in de praktijk vaker jonge vrouwen, meer gestructureerde informatie over borstreconstructie kunnen aanbieden. Zodat zij goed geïnformeerd hun keuze kunnen maken.”

Betrouwbare bron van informatie

“Wat ik heel fijn vind aan de keuzehulpen, is dat we al onze patiënten een betrouwbare bron van informatie kunnen bieden. Het is ook mooi om te zien dat door het gebruik van de keuzehulp het gesprek met de familie wordt aangewakkerd. In de spreekkamer zijn de kinderen er bijvoorbeeld vaak niet bij. Ik heb het idee dat door het meegeven van de keuzehulp zij vaker bij beslissingen betrokken worden. Er wordt thuis meer samen gesproken over de behandelmogelijkheden en uiteindelijke beslissing. Dat vind ik een mooie meerwaarde.”

Het feit dat je een betrouwbare bron van informatie meegeeft en ze niet alle beetjes informatie zelf bij elkaar sprokkelen, geeft een goed gevoel.
Prettige ondersteuning in de spreekkamer

In de spreekkamer wordt het uitreikvel van de keuzehulp gebruikt. Hiermee licht de chirurg de diagnose en behandelopties toe. “Het uitreikvel helpt me bij de uitleg. Je moet natuurlijk alsnog specifieke aspecten over de keuze en behandeling met de patiënt bespreken en afwegen, maar het ondersteunt hier goed bij. Dat je er ook op kunt tekenen is prettig. In de kamer waar we de patiënten spreken, ligt het blok met uitreikvellen op het bureau. Zo zijn ze tijdens het consult altijd bij de hand. We hebben net de nieuwe versie van het uitreikvel gekregen, hierop kunnen ook de tumoreigenschappen worden aangekruist. Die aanvulling van graad, receptorgevoeligheid en grootte van de tumor is heel fijn.”


Patiënten gesterkt in hun keuze

De Borstkanker keuzehulp is voor vrouwen met mammacarcinoom waarbij een borstsparende behandeling mogelijk is, met of zonder neo-adjuvante systemische therapie. Met als alternatief een volledige borstverwijdering met of zonder (directe) borstreconstructie. “Een deel van de patiënten komt na het doornemen van de keuzehulp terug met vragen of komt op een andere beslissing uit. Maar het gebeurt niet zo vaak dat naar aanleiding van de keuzehulp de keuze wijzigt. We merken dat als het borstsparend kan, dat mensen die keuze vaak al gemaakt hebben voor ze de keuzehulp krijgen. We horen van de mammacare verpleegkundigen dat als deze patiënten thuis de keuzehulp doornemen, dat ze daarmee gesterkt worden in hun keuze. Het geeft hen bevestiging, dat is heel prettig.”

Patiënten worden gesterkt in hun keuze en het helpt hen bij het bespreken van behandelmogelijkheden met familie.
Goede voorbereiding op gesprek met plastisch chirurg

De Borstreconstructie keuzehulp wordt ingezet voor patiënten die verwezen worden naar de plastisch chirurg om directe borstreconstructie te bespreken bij een volledige borstverwijdering. “Voor het gesprek met de plastisch chirurg geven wij als oncologisch chirurgen de keuzehulp aan de patiënt mee. Dat maakt veel verschil in het gesprek bij de plastisch chirurg. Mensen weten dan al beter wat ongeveer de mogelijkheden zijn. Soms krijgen mensen een bepaalde voorkeur, waarvan nog niet duidelijk is of dat ook voor hen een reële optie is. Wij informeren ze daar zo goed mogelijk over.

Het is een groot voordeel dat wij de patiënten al iets kunnen meegeven. Dat ervaren zowel de patiënten als de plastisch chirurgen als zeer prettig.
Houvast in het proces voor neo-adjuvante patiënten

“Ik vind het ook ontzettend waardevol voor onze patiënten die neo-adjuvant behandeld worden. Patiënten die naar aanleiding van de chemotherapie misschien naar een ander soort operatie gaan. Als chirurg verlies je die patiënten in het begin een tijdje uit het oog, omdat ze de eerste maanden bij de oncoloog onder de hoede zijn. Maar dan heb je ze het uitreikvel al wel meegegeven. Daarop heb je al uitgetekend, hoe het er nu uitziet, wat er nu kan en wat er misschien straks mogelijk is. Dat geeft voor patiënten veel houvast.

We zien dat ze nu vaker eerder in het traject bij ons op gesprek komen om hun mogelijkheden te bespreken. We kunnen ze dan ook eerder naar een plastisch chirurg verwijzen. Doordat ze het uitreikvel thuis weer tegenkomen en denken ‘Die operatie komt dichterbij, en wat wil ik eigenlijk?’ Ze zijn daar nu veel bewuster mee bezig in die periode van chemotherapie. Een gunstige zaak.”

Patiëntenparticipatie wordt vergroot

“Er komen nu ook wel eens hele andere vragen over iets dat patiënten in de keuzehulp hebben gelezen. Soms moet je dan wat extra uitleggen tijdens het consult. Maar dat past eigenlijk wel bij deze tijd vind ik. Dan kom je misschien niet op de geijkte route uit, maar bespreek je wel heel individueel wat de patiënt belangrijk vindt. Dat wakkert het gebruik van de keuzehulpen aan, dat vind ik mooi. De patiëntenparticipatie wordt er wel degelijk door vergroot.”

Aan de slag met samen beslissen bij borstkanker

Onze keuzehulpen inzetten in jouw ziekenhuis? Bij alle teams is het gebruik binnen 3 tot 6 maanden routine geworden. Met ons implementatiepakket maken we het jou zo makkelijk mogelijk!

Vraag een proefpakket aan voor de Borstkanker keuzehulp en/of de Borstreconstructie keuzehulp.


Wist je dat we ook voor andere keuzes binnen borstkanker keuzehulpen hebben? Zoals de Borstkanker nacontrole keuzehulp voor het personaliseren van de nacontrole. En de Anti-hormonale therapie na borstkanker keuzehulp voor het evalueren van anti-hormonale therapie en samen beslissen hoe verder.

Deel dit artikel:
LinkedIn icon Twitter icon

Patiënten en hun naasten krijgen beter inzicht in alle mogelijkheden en wat het beste bij hen past

Het Nierfalen team van het Spaarne Gasthuis is in de zomer van 2021 enthousiast van start gegaan met het gebruik van de Nierfalen keuzehulp. Caroline Douma, internist-nefroloog en Mirjam Dobbenberg, dialyseverpleegkundige en adviseur kwaliteit & veiligheid, waren de kartrekkers voor de implementatie en delen hun ervaringen.

Met het hele team van start

Het team was reeds bezig met een herziening van het zorgtraject rond nierfalen, vanaf start voorlichtingstraject voor nierfunctievervangende therapie tot aan keuze en start therapie. Een van de uitgangspunten was om alle patiënten over alle verschillende behandelmogelijkheden voor te lichten, ook als sommige opties op voorhand minder passend lijken. Caroline Douma kende de Nierfalen keuzehulp al goed vanwege haar betrokkenheid bij het ontwikkeltraject en wilde deze ook graag zelf in de praktijk toepassen. Het kwam op deze manier mooi samen.

Caroline en Mirjam hebben vervolgens samen de implementatie van de keuzehulp in goede banen geleid. In een eerste bijeenkomst met alle betrokken teamleden, is gekeken wat de keuzehulp precies inhoudt en of er enthousiasme was om er mee van start te gaan. Dit leverde al snel een positief beeld op. Mirjam: “We hebben zo snel mogelijk het hele team erbij betrokken, zodat iedereen input kon geven en vragen kon stellen. Alle zorgverleners hebben zelf de keuzehulp bekeken. Je moet natuurlijk wel weten wat erin staat als je het aan de patiënt gaat meegeven. Doordat iedereen bekend was met de inhoud, stonden ze er helemaal achter. Dat werkte heel goed.”


Mirjam: “Er was veel enthousiasme om te starten met de keuzehulp. Het vulde ook echt een gat. We werkten eerder met de zorgmap, hierin stond alle informatie voor nieuwe patiënten. Maar die is niet meer beschikbaar. We hebben dat daarna zelf ingevuld met allerlei websites en folders. De keuzehulp bleek een mooi nieuw instrument om in te zetten. Je wilt de patiënt goede betrouwbare informatie geven.”

In eigen tempo

De Nierfalen keuzehulp wordt uitgereikt door de internist-nefroloog. Daarna volgen verschillende persoonlijke voorlichtingsgesprekken met de verpleegkundigen, medisch maatschappelijk werker en de nefroloog. In deze gesprekken wordt ook gekeken of de patiënt hulp nodig heeft bij het gebruik van de keuzehulp.

'Vaak raadplegen patiënten de keuzehulp meerdere keren. Het helpt hen gedachten op een rij te zetten en goed na te denken over wat een behandeling betekent voor hun leven.'
- Caroline Douma, internist-nefroloog, Spaarne Gasthuis

Mirjam: “Aan iedereen die instroomt op de Nierfalen poli, wordt een keuzehulp uitgereikt. We gaan ervan uit dat in principe iedereen de keuzehulp, met of zonder hulp, kan invullen. Zelf kun je in de spreekkamer echt niet goed inschatten welke patiënt het wel of niet gaat gebruiken. Maar het is natuurlijk geen verplichting.”

Caroline: “Als ik de keuzehulp uitreik vertel ik dat er veel informatie te vinden is, die je in verschillende lagen kunt bekijken. Dat ze hun gedachten en vragen daar kunnen invullen, om dit een volgende keer samen te bespreken. We zien dat mensen thuis in hun eigen tempo de informatie bekijken. Vaak raadplegen patiënten de keuzehulp meerdere keren. Het ondersteunt hen om gedachten op een rij te zetten en goed na te denken over wat een behandeling betekent voor hun leven. Ik stimuleer patiënten ook om het samen met naasten te bekijken.”

Actief vragen naar keuzehulp-samenvatting

Caroline: “Van patiënten die de keuzehulp gebruiken, hoor ik terug dat ze heel tevreden zijn. Soms zijn er patiënten die zich er (nog) niet in kunnen of willen verdiepen. Idealiter leidt het inloggen tot de keuzehulp-samenvatting, die ik kan gebruiken als instrument bij het markeringsgesprek. Soms voelen patiënten een drempel om de samenvatting op tafel te leggen. Het helpt dan om als zorgverlener te vragen of ze de keuzehulp hebben ingevuld en welke vragen en overwegingen daar uitgekomen zijn.”

Mirjam: “Ook als mensen de keuzehulp gebruikt hebben, is dat natuurlijk al winst. Het gaat niet alleen om het aantal samenvattingen maar om het aantal patiënten dat goed voorgelicht is. De keuzehulp is hier een onderdeel van.”

Caroline: “Ook leuk om in de maandelijkse rapportages vanuit ZorgKeuzeLab te zien hoe het team het doet en hoe je het zelf gedaan hebt. Als er dan weinig van jouw patiënten inloggen in de keuzehulp, dan moet je het dus bij het uitreiken nog beter toelichten.”

Conservatieve behandeling bespreekbaar maken

In de keuzehulp komen de opties niertransplantatie, peritoneale dialyse (PD), hemodialyse (HD) en conservatieve behandeling aan bod. Caroline: “Voor mensen die neigen naar conservatieve behandeling zie ik een grote meerwaarde in het gebruik van de keuzehulp. Met name in het meekrijgen van de familie. Door de keuzehulp samen door te nemen, krijgen mensen met nierfalen en hun naasten beter inzicht in de impact van dialyse. Dat geeft vaak meer begrip voor de keuze van conservatieve behandeling. Kinderen begrijpen dan bijvoorbeeld beter waarom een ouder het niet zit zitten om nog te starten met dialyse.”

Geen definitieve keuze

Als patiënten de keuzehulp hebben doorlopen, komen ze uit bij de keuzehulp-samenvatting. Hierin worden hun eigen afwegingen en voorkeuren overzichtelijk weergegeven. Patiënten kunnen deze samenvatting uitprinten of digitaal delen met de zorgverlener en bespreken in het volgende gesprek met de nefroloog.

'Het is een keuze op dat moment, ze kunnen hier altijd op terugkomen. De samenvatting is bedoeld om samen het gesprek aan te gaan.'
- Mirjam Dobbenberg, dialyseverpleegkundige en adviseur kwaliteit & veiligheid, Spaarne Gasthuis

Mirjam: “Het is belangrijk om bij het uitreiken te benoemen dat het geen keuze is waar ze nooit meer op terug mogen komen. Dat patiënten niet het gevoel hebben dat ze echt een definitieve keuze maken door de keuzehulp-samenvatting naar ons te versturen. Het is een keuze op dat moment, ze kunnen hier altijd op terugkomen. De samenvatting is bedoeld om samen het gesprek aan te gaan.”

Caroline: “Het is goed dat we door het doorlopen van de keuzehulp en het bespreken van de keuzehulp-samenvatting een duidelijk markeringsgesprek hebben. Maar de keuze bepalen gaat ieder consult weer verder, mensen kunnen altijd van gedachten veranderen. Bijvoorbeeld doordat dingen in het leven veranderen, zoals een partner die overlijdt of kinderen die het huis verlaten. Dit kan allemaal impact hebben op de behandelvoorkeur.”

Ook aan de slag met de Nierfalen keuzehulp!

De Nierfalen keuzehulp is voor mensen met chronische nierschade die starten met het voorlichtingstraject voor nierfunctievervangende therapie. In de keuzehulp komen de opties niertransplantatie, peritoneale dialyse (PD), hemodialyse (HD) en conservatieve behandeling aan bod.

Succesvol implementeren

Bij alle teams is het gebruik van de keuzehulp binnen 3 tot 9 maanden routine geworden. Met ons implementatiepakket voor de Nierfalen keuzehulp maken we het uw team zo makkelijk mogelijk.

Over de keuzehulp

De medische inhoud is gebaseerd op actuele wetenschappelijke kennis en de multidisciplinaire richtlijn Chronische nierschade.

De Nierfalen keuzehulp is een initiatief van Santeon en ZorgKeuzeLab in samenwerking met Nierpatiënten Vereniging Nederland, Nederlandse Federatie voor Nefrologie, Nieren.nl, Domestico en Dialogica. Meer over de Nierfalen keuzehulp.

Deel dit artikel:
LinkedIn icon Twitter icon

Enthousiaste specialisten en de structuur van het zorgtraject belangrijk voor goede start

De mammapoli van het LangeLand Ziekenhuis is begin 2022 enthousiast van start gegaan met het gebruik van de Borstkanker en Borstreconstructie keuzehulpen. Ze bieden ondersteuning bij het voeren van het goede gesprek tussen patiënt en zorgverlener in het kader van het programma Samen Beslissen. Verpleegkundig specialist Andrea Wijnen deelt haar ervaringen over de voorspoedige start met het gebruik van beide keuzehulpen.

Samen Beslissen training belangrijke basis

Samen beslissen en goede communicatie tussen patiënt en arts speelt een belangrijke rol in het LangeLand Ziekenhuis. Zo hebben zorgprofessionals een training samen beslissen en gesprekstechnieken gevolgd. Voor patiënten betekent samen beslissen dat er een keuze wordt gemaakt die het beste aansluit bij de persoonlijke situatie en voorkeuren. De keuzehulp helpt patiënten opties te vergelijken, hun voorkeuren op een rij te zetten en dit te bespreken met het behandelteam.

Meerwaarde persoonlijk keuzehulp-uitreikvel

“Via social media las een van onze oncologen over de Borstkanker keuzehulp. Hoe we patiënten zo goed mogelijk informeren is altijd een belangrijk onderwerp, dus het is interessant om dit soort ontwikkelingen te bekijken. Ik had zelf de online keuzehulp al eens gezien via de Borstkankervereniging. Het uitreikvel waarmee je de informatie voor de patiënt in de spreekkamer kunt personaliseren, was nieuw voor mij. Ik vond dit een hele goede patiëntgerichte aanvulling.”


Enthousiaste specialisten en goede structuur

Zowel de chirurg als de plastisch chirurg hebben de keuzehulpen bekeken en waren direct enthousiast. “We werken in een klein team en konden snel besluiten om hiermee van start te gaan. Dit werd ook goed ondersteund vanuit het ziekenhuis. Het gebruik van een keuzehulp was ook niet geheel nieuw, zo wordt bijvoorbeeld ook de Prostaatkanker keuzehulp in ons ziekenhuis al ingezet.”

'Na het diagnosegesprek is er standaard een aantal dagen bedenktijd en maken we de keuze met de patiënt in het tweede gesprek.'

“Wat voor de snelle opstart ook zeker geholpen heeft, is dat de keuzehulp goed aansluit bij ons zorgtraject. Na het diagnosegesprek is er standaard een aantal dagen bedenktijd. Vervolgens maken we de keuze voor het behandeltraject samen met de patiënt in het tweede gesprek. Deze structuur past heel goed bij samen beslissen. In het eerste gesprek met de oncologisch chirurg worden de behandelopties en diens voor- en nadelen besproken. Na dit gesprek krijgt de patiënt het uitreikvel mee, met daarop aangegeven welke behandelopties voor haar mogelijk zijn. In de bedenktijd gebruikt de patiënt thuis de online keuzehulp om opties te vergelijken en afwegingen op een rij te zetten. In het tweede gesprek met de patiënt bespreken we vervolgens haar afwegingen en voorkeuren. Samen maken we de beste keuze.”

Succesvolle tandem van oncologisch chirurg en verpleegkundig specialist

“Bij een bezoek aan onze mammapoli wordt het diagnosegesprek door de oncologisch chirurg gevoerd in het bijzijn van de verpleegkundig specialist of mammacare verpleegkundige. Tijdens dit gesprek reikt de chirurg de keuzehulp uit. Na dit gesprek gaat de verpleegkundig specialist of mammacare verpleegkundige verder met de patiënt in gesprek over aanvullende vragen en praktische zaken. Dat is direct een mooi moment om nog even op de keuzehulp terug te komen. Doordat de chirurg en verpleegkundig specialist of mammacare verpleegkundige beiden aandacht besteden aan de keuzehulp, werkt dit als fijne reminder bij het uitreiken en wordt de patiënt zo goed mogelijk meegenomen in het proces van samen beslissen."

'Als patiënten al een voorkeur hebben voor een behandeloptie, dan ondersteunt en bevestigt de keuzehulp hen in die keuze. Het geeft hen vertrouwen.'

Het bespreken van de keuzehulp-samenvatting verloopt goed. De grootste groep patiënten geeft in het tweede gesprek aan dat de keuzehulp hen geholpen heeft. “Omdat alles in de keuzehulp nog eens duidelijk wordt uitgelegd. Als patiënten al een voorkeur hebben voor een behandeloptie, ondersteunt en bevestigt de keuzehulp hen in die keuze. Het geeft hen meer vertrouwen in de gekozen behandeloptie.”

Wennen aan nieuwe gesprekken

Met vragen en stellingen geven patiënten in de keuzehulp aan wat zij belangrijk vinden. “Soms vinden patiënten het wel lastig om te weten wat ze belangrijk vinden. Hier hebben we het dan samen over in het tweede gesprek. Dit maakt de gesprekken voor ons ook anders dan voorheen. Dat is soms nog een beetje wennen en leren. Met de keuzehulp spreek je meer met patiënten over wat voor hen belangrijk is. Dat deed ik eerder nog niet zo op die manier, dat is wel nieuw.”

'Ik vind het belangrijk dat dit niet alleen iets is van dit ziekenhuis, maar met een landelijke werkgroep is ontwikkeld en breed wordt gedragen.'
Landelijk gedragen keuzehulp

“De grootste meerwaarde van de keuzehulp vind ik dat patiënten heel duidelijk inzicht krijgen in de voor- en nadelen van de verschillende behandelopties. We vertellen het hen natuurlijk ook in de spreekkamer. Maar het is goed dat je dit thuis nog eens rustig kunt nalezen en zelf goed de vergelijking kunt maken.

Als zorgverlener ben ik enthousiast over het digitaal aanbieden van dit soort ondersteuning. Zo blijven we met de tijd mee gaan. Tevens vind ik het belangrijk dat het niet alleen iets is van dit ziekenhuis, maar dat de keuzehulp met een landelijke werkgroep is ontwikkeld en breed wordt gedragen. Dat geeft de patiënten vertrouwen.”

Voor wie is de Borstkanker keuzehulp?

De Borstkanker keuzehulp is voor vrouwen met mammacarcinoom:

  • waarbij een borstsparende behandeling mogelijk is, met of zonder neo-adjuvante systemische behandeling
  • met als alternatief een ablatieve ingreep, met of zonder borstreconstructie
Voor wie is de Borstreconstructie keuzehulp?

De Borstreconstructie keuzehulp is voor vrouwen met diagnose borstkanker of DCIS die worden verwezen naar de plastisch chirurg om directe borstreconstructie opties te bespreken. Ook is de keuzehulp geschikt voor vrouwen die als alternatief een borstsparende behandeling kunnen ondergaan met correctie na verwijdering van een grote lump.

Zorgvuldig ontwikkeld volgens de leidraad

De Borstkanker keuzehulp is een initiatief van het Maastricht UMC+. De Borstreconstructie keuzehulp is een initiatief van het Antoni van Leeuwenhoek. Met ZorgKeuzeLab als ontwikkel- en implementatiepartner. De keuzehulpen zijn goedgekeurd door patiëntenvereniging Borstkankervereniging Nederland.

Deel dit artikel:
LinkedIn icon Twitter icon

Goede gesprekken én de keuzehulp, dat geeft de meerwaarde

Ellen Parent is als kartrekker binnen Santeon op chronische nierschade nauw betrokken bij de ontwikkeling en implementatie van de Nierfalen keuzehulp. Deze keuzehulp is ontwikkeld binnen het Santeon Experiment Uitkomstindicatoren met het doel om uitkomstinformatie zo goed mogelijk in te zetten bij samen beslissen over de best passende zorg. Ze vertelt ons meer over haar ervaringen en geleerde lessen bij de implementatie van de Nierfalen keuzehulp in de zeven Santeon ziekenhuizen.

Meer structuur en overzicht in modaliteiten

De behandelkeuze die nierpatiënten met chronische nierschade moeten maken, is impactvol en best lastig. Zorgverleners proberen vanuit hun eigen discipline de patiënt zo goed mogelijk te informeren. Vanuit de ziekenhuizen is er veel aandacht om patiënten hierin te begeleiden. Voor patiënten is het belangrijk dat zij na de gesprekken de behandelingen goed kunnen vergelijken en samen met de nefroloog bepalen wat voor hen de best passende keuze is.

Ik hoor vanuit de teams dat de Nierfalen keuzehulp een aanwinst is in dit voorlichtingsproces. Het biedt meer structuur en overzicht om behandelingen te kunnen vergelijken. Door het gebruik van de keuzehulp wordt de patiënt gestimuleerd om na te denken “wat vind ik belangrijk?” en dit ook in te vullen. Ook wordt in de gesprekken vaker gevraagd naar de overwegingen van de patiënt. Het overall plaatje van de mogelijkheden en het uitvragen van wat voor de individuele patiënt belangrijk is, wordt beter ingevuld door de inzet van de keuzehulp. De combinatie van goede gesprekken én de keuzehulp, dat geeft de meerwaarde.

Ontwikkeling in multidisciplinaire werkgroep met patiënten

Voor de ontwikkeling hebben we een multidisciplinaire landelijke werkgroep geformeerd waarin ook patiënten zijn betrokken. Door de discussies en de co-creatie opdrachten ga je een intensief proces met elkaar aan. Daarnaast was ook de input uit de aanvullende focusgroepen met patiënten en zorgverleners heel waardevol. Waardoor je tot een goede, gedegen opbouw en weergave van informatie in de keuzehulp komt. Overal is echt heel goed over nagedacht, je kunt alle keuzes uitleggen.

Al deze kennis over de ontwikkeling van de keuzehulp is essentieel om het breed te laten landen. Anders wordt het minder goed geaccepteerd en gebruikt.

Dat helpt ook zeker bij de implementatie. Als je bijvoorbeeld kunt aangeven dat de overlevingscijfers bewust op een bepaalde manier in beeld gebracht zijn omdat patiënten dit duidelijk hebben aangegeven. Alle patiënten zeiden: “Het moet erin, maar het is belangrijk dat je zelf kunt kiezen of je wel of niet wilt kijken”. We krijgen ook wel eens de vraag: “Is het niet te veel informatie?” Ook dit is in de gebruikersonderzoeken expliciet getoetst, want dat vroegen we onszelf ook af. Maar de patiënten zeiden allemaal: “Nee, het is goed zo. Het is wel veel, maar dit is wel de informatie die je nodig hebt. En je hebt de tijd om het rustig door te nemen.” Wel hebben we gekozen voor uitklapschermen. Als je meer wilt lezen, kun je doorklikken en volgt er meer informatie of je kunt op een link klikken naar Nieren.nl. Ook is er een link naar filmpjes van ervaringsdeskundigen van de Nierwijzer.

Van enthousiaste ambassadeurs naar olievlek

Je begint in een team vaak met een klein clubje enthousiaste voorlopers die als ambassadeur kunnen fungeren. Het heeft vaak even tijd nodig voordat het bij iedereen doorsijpelt. Waarbij het zeker helpt om als zorgverlener je enthousiasme naar collega’s uit te dragen. Het interne ambassadeurschap is van grote waarde bij de implementatie.

Teams zijn vaak gewend om al jarenlang de voorlichting op een bepaalde manier te geven. Voor patiënten is deze persoonlijke begeleiding ook heel belangrijk. Veel teams doen het al heel goed. De keuzehulp komt niet in plaats van deze gesprekken, maar vult het voorlichtingstraject aan en maakt het nóg beter. Het is belangrijk om dat te benadrukken.

Waardevolle Samen Beslissen training

Het hele team betrekken en een goede implementatievoorbereiding is essentieel. Zorg ervoor dat iedereen de keuzehulp een keer heeft gezien en weet waarom de keuzehulp is ontwikkeld. Wat de meerwaarde voor hunzelf is en wat het de patiënten oplevert. Het inbedden in het zorgtraject is heel belangrijk. Alleen een keuzehulp over de schutting gooien, werkt niet. Dan kun je nog zo’n mooie keuzehulp hebben, maar dan is de waarde beperkt. Je moet het echt met het hele team omarmen en opnemen in je werkwijze.

De implementatie van de keuzehulp in combinatie met een Samen Beslissen training was heel waardevol. Vooraf gaven een aantal nefrologen aan: “We doen dit al zo lang, dit kunnen we al heel goed.” Maar toch bleek het een echte eyeopener. Na afloop hoorden we terug: “Wat goed om dit te doen en om eens kritisch te kijken naar hoe je dan precies het gesprek voert en dit met je collega’s te bespreken. Hoe je de juiste vragen stelt en echt goed luistert. Dan hoor je toch dingen waarmee je je gesprekken nog verder kunt verbeteren.”

Denkproces op gang

Chronische nierschade is een heftige ziekte. Mensen beseffen zich niet altijd hoe serieus de ziekte is, en denken wel eens dat je na dialyseren nog beter wordt. Dialyseren is echter een intensieve behandeling die je niet zomaar kunt stoppen. Tegelijkertijd is het meestal niet nodig om met spoed een behandelkeuze te maken. Dat gecombineerd maakt dat mensen nog wel eens hun kop in het zand steken. Ze schuiven de keuze voor zich uit en denken er liever (nog) niet over na.

De keuzehulp brengt een denkproces op gang. Dat is een enorme winst in het hele proces om een keuze voor een behandeling te maken.

We zien dat de keuzehulp patiënten helpt om tóch thuis rustig na te denken over de gevolgen en de impact die de verschillende behandelkeuzes kunnen hebben. Een deel van de patiënten dat anders had weggekeken, is nu veel meer betrokken bij het hele proces. Dat is een enorme winst.

Om patiënten hierbij te helpen is het belangrijk dat de nefroloog hen de keuzehulp aanbiedt en hen stimuleert om het in te vullen. Het werkt nou eenmaal beter als de dokter ook zegt dat het belangrijk is om ernaar te kijken en het in te vullen. En dat daarna de medisch maatschappelijk werker, dialyseverpleegkundigen en andere zorgprofessionals er in hun gesprekken tijdens het voorlichtingstraject op terugkomen.

Op de agenda houden

Het is van belang om de aandacht niet te laten verslappen. Bij het Maasstad Ziekenhuis zien we bijvoorbeeld dat het uitreiken heel goed geborgd is. Daar missen we vrijwel niemand. En de samenvatting geeft mooie input, maar daar vragen we soms nog te weinig naar terug. Je hoeft niet letterlijk de antwoorden een voor een door te nemen, maar wel dat je de patiënt vraagt welke voorkeur hij heeft en hoe hij tot die keuze is gekomen. Het is dus belangrijk om het proces met elkaar te blijven bespreken en stapje voor stapje verder te verbeteren. Het is nooit klaar. Je moet het gezamenlijk op de agenda houden.

Trots dat we patiënten dit kunnen bieden

Als ik terugkrijg naar het ontwikkeltraject, de eerste teksten die we hebben geschreven tot aan wat we ervan gemaakt hebben met het hele team, dan ligt er echt een goed instrument. Het is heel mooi om iets neer te zetten waar iedereen zich zo goed in kan vinden. Ik ben vooral heel blij dat we onze patiënten de Nierfalen keuzehulp kunnen bieden.

Het allerleukste vind ik dat de Nierfalen keuzehulp zoveel meerwaarde biedt aan patiënten en dat zorgprofessionals zeggen dat dit hun werk leuker maakt.

Voor de toekomst zijn er nog veel wensen voor doorontwikkeling van de keuzehulp. Zo zijn er momenteel verschillende initiatieven en studies in het land rondom uitkomstinformatie. Daardoor is er straks nog meer informatie beschikbaar die patiënten kan helpen bij deze keuze. Het blijft wel een uitdaging om te zorgen dat het voor de patiënt overzichtelijk blijft. We blijven daarom met het ontwikkelteam en de werkgroep steeds de vraag stellen: helpt dit de patiënt om een weloverwogen keuze te maken?

Daarnaast is het belangrijk om na te denken hoe we de keuzehulp nog meer op maat kunnen maken voor specifieke doelgroepen. We zijn al bezig om te kijken wat oudere patiënten specifiek belangrijk vinden, zij maken toch een andere afweging dan jongere patiënten. Tevens is er een groep patiënten die met spoed binnenkomt en direct moete dialyseren om in leven te blijven. Deze groep heeft niet, zoals patiënten met chronische nierschade, de tijd om zich voor te bereiden op een keuze. Het zou mooi zijn om de keuzehulp ook daarvoor in te zetten en wellicht meer op maat te maken voor deze patiënten.

We krijgen ook de vraag of we de keuzehulp nog breder toegankelijk kunnen maken. Zoals bijvoorbeeld een versie voor anderstaligen. Wat niet alleen een kwestie van vertalen is, maar waarbij ook goed gekeken moet worden naar culturele verschillen.

Dus naast de landelijke uitrol van de Nierfalen keuzehulp hebben we de komende jaren nog een hoop plannen!

Meer over het Experiment Uitkomstindicatoren.

Ook aan de slag met de Nierfalen keuzehulp!


Voor wie is de Nierfalen keuzehulp?

De Nierfalen keuzehulp is voor mensen met chronische nierschade die starten met het voorlichtingstraject voor nierfunctievervangende therapie. In de keuzehulp komen de opties niertransplantatie, peritoneale dialyse (PD), hemodialyse (HD) en conservatieve behandeling aan bod.

Succesvol implementeren

Bij alle teams is het gebruik van de keuzehulp binnen 3 tot 9 maanden routine geworden. Met ons implementatiepakket voor de Nierfalen keuzehulp maken we het uw team zo makkelijk mogelijk.

Over de keuzehulp

De medische inhoud is gebaseerd op actuele wetenschappelijke kennis en de multidisciplinaire richtlijn Chronische nierschade.

De Nierfalen keuzehulp is een initiatief van Santeon en ZorgKeuzeLab in samenwerking met Nierpatiënten Vereniging Nederland, Nederlandse Federatie voor Nefrologie, Nieren.nl, Domestico en Dialogica. Meer over de Nierfalen keuzehulp.

Deel dit artikel:
LinkedIn icon Twitter icon

We hebben nu een mooi uniform proces en iedere patiënt ontvangt dezelfde informatie

In recordtempo heeft de Nierfalenpoli van het Adrz de Nierfalen keuzehulp geïntegreerd in de dagelijkse praktijk. Hier ging een gedegen voorbereiding aan vooraf. Nierfalenverpleegkundige Joke Nijsse was de aanjager binnen het team en deelt haar ervaringen en geleerde lessen bij de implementatie van deze keuzehulp.

Samen het gesprek aangaan over samen beslissen

In het kader van de afstudeeropdracht voor haar opleiding was Joke op zoek naar een implementatieproject. Toen ze de Nierfalen keuzehulp voorbij zag komen ter ondersteuning van samen beslissen sprak dit haar direct aan. Maar er waren nog wel wat stappen te zetten, want er klonk ook: ‘Samen beslissen dat doen we toch al lang?’ Daar zijn ze in het Adrz gezamenlijk het gesprek over aangegaan.

De workshop Samen Beslissen van Nierpatiënten Vereniging Nederland bleek een goede eerste stap om het gesprek en de processen rondom samen beslissen in het team te bespreken. Daarna hebben collega’s van alle disciplines een kernteam gevormd om hierover verder in gesprek te gaan.

Voor iedereen werd duidelijk dat de gesprekken met patiënten tot dan toe goed en met de beste bedoelingen zijn gevoerd. Maar dat de keuzehulp nog betere handvatten biedt, met voor iedereen een duidelijk proces en voor alle patiënten dezelfde informatie. Na de zomer is de knoop doorgehakt en vanaf oktober 2021 is het team gestart met het gebruik van de Nierfalen keuzehulp. Deze keuze paste tevens goed binnen het ziekenhuisbrede project Samen Beslissen.

Iedereen betrekken loont echt

Joke vertelt: Iedereen erbij betrekken loont echt. We hebben met z’n allen de workshop Samen Beslissen vanuit de NVN gevolgd. Daarnaast heb ik op meerdere momenten een korte presentatie gegeven in het team en een aparte presentatie aan de nefrologen in het bedrijfsoverleg. Er is multidisciplinair overleg geweest over de reden en motivatie om de keuzehulp in te zetten. Alle disciplines moeten meebewegen om een goede start te kunnen maken.

Je moet er echt de tijd voor nemen en een duidelijk doel voor ogen hebben.

Vergeet daarbij bijvoorbeeld ook niet de doktersassistente. Heb er oog voor dat er ook in hun werk aspecten veranderen, dat afspraken wijzigen of andere codes nodig zijn. En soms is het lastig om dit vooraf exact uit te denken, het is ook wel ‘al doende leert men’.

Om iedereen zo goed mogelijk te betrekken hebben we ook een stappenplan in ons systeem Diamant [netwerkprogramma dat in ziekenhuizen wordt gebruikt voor Nierfalen patiënten] gemaakt. Hierin geven we het hele proces weer en kun je de stappen aftekenen. De keuzehulp is helemaal geïntegreerd in dit stappenplan. Dat werkt heel fijn in de samenwerking met elkaar.

En besef je goed, je kunt het echt niet in 2 a 3 weken implementeren. Je moet er echt de tijd voor nemen en een duidelijk doel voor ogen hebben.

Ervaren meerwaarde van de keuzehulp

Alle patiënten die in aanmerking komen voor nierfunctievervangende therapie krijgen de keuzehulp mee. Eerder had het team altijd al wel een eigen inschatting van de beste behandeling voor een patiënt. Nu met de keuzehulp gaan we er eigenlijk meer blanco in en wordt er meer vanuit de voorkeuren van de patiënt geredeneerd. Dat is mooi om te zien.

We gaan er nu meer blanco in, er wordt meer vanuit de voorkeuren van de patiënt geredeneerd.

Wat ik ook als grote meerwaarde zie is dat we nu allemaal uniform werken. Dat scheelt ook veel als je werk overneemt van een collega. Iedereen volgt hetzelfde proces en iedere patiënt ontvangt dezelfde informatie.

Voor patiënten is het goed dat zij rustig in hun eigen omgeving over de keuze kunnen nadenken. Als je tegenover een zorgverlener zit, komt er veel informatie op je af en soms kunnen bepaalde accenten je sturen. Als je thuis alles rustig en objectief kunt doorlezen, dan geeft je dat een goed overzicht van de mogelijkheden. Ik heb het idee dat hierdoor meer ruimte ontstaat voor de voorkeuren van de patiënt.

Handige tips voor het gebruik van de keuzehulp

Bij ons op de poli is er één kantoor waar het spreekuur plaatsvindt. Daar ligt het blok met de uitreikvellen en de instructiekaart. Dat zijn hele handige reminders. Doordat alles fysiek op dezelfde plek plaatsvindt en de benodigde materialen beschikbaar zijn gaat het er aan denken eigenlijk vanzelf.

Als het mogelijk is, reik dan de keuzehulp pas uit op de Nierfalenpoli en niet al op de Nefrologiepoli. Door de keuzehulp vanuit een kleiner en overzichtelijk team uit te reiken, weet iedereen goed wat hij moet doen. Dit helpt om het gebruik op goed niveau te starten.

Het MDO is ook echt veranderd. Alle patiënten die de samenvatting opsturen, worden nu besproken in het eerstvolgende MDO. Eerder waren dit alleen de mensen met een verklaring van 15 en lager. Nu dus ook de mensen die de keuzehulp-samenvatting insturen en wordt direct het eerstvolgende bezoek aangemerkt als markeringsgesprek.

Sommige patiënten moet je wat aansporen om de keuzehulp weer in te leveren. Soms heeft dat ook te maken met acceptatieproblemen. Ik hoor van collega’s dat als mensen weer op de poli komen dat ze even samen met de patiënt inloggen en doornemen waar ze wat kunnen invullen en hoe ze de samenvatting kunnen versturen.

Gaandeweg nieuwe inzichten

Ik merk dat je gaandeweg ook nieuwe inzichten krijgt om het nog een beetje beter te borgen. Om het voor de artsen en de patiënten nog overzichtelijker en makkelijker te maken.

We zijn bijvoorbeeld bezig met verbeteringen in HiX. Het hele proces van uitreiken tot het laatste gesprek hebben we in codes gevangen. De patiënt krijgt bij de eerste afspraak zo een goed overzicht van het gehele proces. We hebben ook de benaming van de codes iets aangepast, zodat de arts hierdoor een extra reminder heeft voor het uitreiken van de keuzehulp.

Ik benadruk dat het geen onherroepelijke keuze is. Dat mensen de ruimte voelen om nu te kiezen wat bij hen past en dat het bespreekbaar is als dit later verandert.

Eerst was ik er niet zo voor om een bepaalde tijd vast te stellen voor het traject. Ik zie daar nu ook wel de voordelen van in. Je hebt immers altijd een escape om het te vertragen in overleg met de patiënt. We streven er nu naar om het traject binnen 6 weken te doorlopen. We merken dat deze afbakening het voor de patiënt duidelijker maakt dat hij ermee aan de slag moet. Voor sommige mensen is het best confronterend en emotioneel om met de keuzehulp aan de slag te gaan. De tijdsafbakening geeft soms net het zetje in de rug. Ik benadruk ook dat het nooit een onherroepelijke keuze is. Dat mensen ook een stukje ruimte voelen van nu kies ik hiervoor, dit past nu bij me. Maar als ik het later toch anders wil, dan is het bespreekbaar. Maar het helpt wel als je je er dan al eens in hebt verdiept en weet wat je ongeveer kunt verwachten.

Ook aan de slag met de Nierfalen keuzehulp!


Voor wie is de Nierfalen keuzehulp?

De Nierfalen keuzehulp is voor mensen met chronische nierschade die starten met het voorlichtingstraject voor nierfunctievervangende therapie. In de keuzehulp komen de opties niertransplantatie, peritoneale dialyse (PD), hemodialyse (HD) en conservatieve behandeling aan bod.

Succesvol implementeren

Bij alle teams is het gebruik van de keuzehulp binnen 3 tot 9 maanden routine geworden. Met ons implementatiepakket voor de Nierfalen keuzehulp maken we het uw team zo makkelijk mogelijk.

Over de keuzehulp

De medische inhoud is gebaseerd op actuele wetenschappelijke kennis en de multidisciplinaire richtlijn Chronische nierschade.

De Nierfalen keuzehulp is een initiatief van Santeon en ZorgKeuzeLab in samenwerking met Nierpatiënten Vereniging Nederland, Nederlandse Federatie voor Nefrologie, Nieren.nl, Domestico en Dialogica. Meer over de Nierfalen keuzehulp.

Deel dit artikel:
LinkedIn icon Twitter icon

Je hebt een medisch specialist nodig die zegt ‘Ik wil wel de ambassadeur zijn!’

Het Bravis Ziekenhuis is in 2021 gestart met een pilot om keuzehulpen breder in te zetten ter ondersteuning van samen beslissen. Binnen de oncologie was eerder ervaring opgedaan met twee keuzehulpen. In de pilot kwamen daar vier oncologische keuzehulpen bij. Mariët Raatgever, zorgmanager oncologie, begeleidde samen met ZorgKeuzeLab de vakgroepen bij de implementatie van deze keuzehulpen. In dit interview deelt ze de succesfactoren en geleerde lessen.

Wat was voor jullie de aanleiding om te starten met de inzet van keuzehulpen?

De urologen en internist-oncologen hebben enkele jaren geleden deelgenomen aan een onderzoek waarin ze de keuzehulp voor uitgezaaide prostaatkanker hebben geïmplementeerd. Daar hebben we de eerste positieve ervaring opgedaan. In 2019 is vanuit Embraze, regionaal oncologienetwerk, gekozen om de Prostaatkanker keuzehulp voor de gelokaliseerde setting in te zetten door de urologen. Dit viel samen met de wens vanuit het ziekenhuis om meer keuzehulpen ter ondersteuning van samen beslissen in te zetten. Na een uitgebreide interne inventarisatie is in 2021 een pilot gestart. In de inventarisatie hebben we de medisch specialisten inzage gegeven in diverse keuzehulpen en samen besloten welke we willen inzetten.

Het is heel belangrijk dat de medisch specialisten vooraf inzage hebben in de keuzehulp, zich kunnen vinden in de inhoud en er écht achterstaan.
Wat zijn belangrijke succesfactoren voor de implementatie van keuzehulpen?

Ten eerste is het heel belangrijk dat de medisch specialisten goed bekijken wat de keuzehulp inhoudt en dat ze er écht achterstaan. Zij moeten aangeven dat ze zich kunnen vinden in de inhoud en toegevoegde waarde zien in de inzet. Het is belangrijk om met het hele team bewust te kiezen voor het gebruik van een keuzehulp.

Vervolgens hebt je een medisch specialist nodig die zegt ‘Ik wil wel de ambassadeur zijn!’. Dat is ook degene die de keuzehulp in het begin het meest uitreikt. Iemand die enthousiast is over het gebruik, dat uitdraagt en collega’s hierin meeneemt.

De begeleiding en ondersteuning door ZorgKeuzeLab is heel prettig. Er is een mooie balans: jullie geven concrete suggesties en inkijkjes op andere plekken. Maar de autonomie blijft bij de werkvloer.

De begeleiding en ondersteuning door ZorgKeuzeLab is voor ons ook een belangrijke succesfactor bij de implementatie. Jullie laten zien dat je heel goed weet waar je het over hebt. Zowel de inhoud van de keuzehulp, als het proces in het ziekenhuis. Daardoor worden jullie als gelijkwaardige gesprekspartners gezien. Dat zie ik in alle gesprekken terug. Daarbij is er een mooie balans in de insteek: jullie geven concrete suggesties over de mogelijkheden en een inkijkje in hoe het op andere plekken geregeld is, maar de autonomie blijft bij de werkvloer. Zij krijgen de vrijheid om het in te passen op de wijze die het beste bij hen past. Een hele prettige en open manier van begeleiding.

De maandelijks rapportages die we ontvangen zijn heel ondersteunend in de implementatie. Ze bieden duidelijk inzicht in de voortgang. De aanvullende analyses en tips laten zien hoe de teams ervoor staan en waar mogelijk nog wat extra aandacht nodig is. Het is fijn dat alle collega’s uit het team de rapportages ontvangen. Iedereen wordt dan automatisch weer getriggerd om eraan te denken. Voor mij als zorgmanager is het ook prettig om zo vinger aan de pols te houden. Voor behandeling van lokale prostaatkanker hebben we een samenwerking met het Amphia. In het bestuurlijk overleg dat twee keer per jaar plaatsvindt, bespreken we ook standaard het gebruik van de Prostaatkanker keuzehulp aan de hand van de rapportages. Daar wordt het altijd met interesse bekeken en besproken.

Uiteindelijk gaat niets vanzelf. Per team moet je goed kijken hoe de keuzehulp het beste in het zorgpad past en er met het hele team samen voor gaan.

Uiteindelijk gaat niets vanzelf. Het is belangrijk om per team goed te kijken hoe de keuzehulp het beste past in het bestaande zorgpad. Wat is een logische verdeling van de taken en wie is waarvoor verantwoordelijk. En dat er vanuit het hele team commitment is om er samen voor te gaan.

Waar lopen jullie wel eens tegenaan of wat verdient er nog aandacht?

In het afgelopen jaar zijn de chirurgen van het mammateam en de internist-oncologen enthousiast opgestart. De Borstkanker keuzehulp wordt aan vrijwel alle patiënten die in aanmerking komen uitgereikt en met aandacht meegegeven. Aandachtspunt voor ons is nog dat zorgverleners er in vervolgconsulten met de patiënt gestructureerd naar terug vragen.

Het mammateam gaf aan dat patiënten nu veel verschillende informatie ontvangen. We gaan nog eens goed kijken hoe we dit overzichtelijk houden. Door bepaalde informatie te schrappen, bundelen of meer gefaseerd mee te geven. We gaan hier het komende jaar samen keuzes in maken.

Wat is de belangrijkste meerwaarde die jullie ervaren?

De grootste meerwaarde is dat de keuzehulp het proces van samen beslissen bevordert. Specialisten doen daar natuurlijk al best veel in, maar het ondersteunt hen daar goed in.

Als je bijvoorbeeld kijkt naar de uitgezaaide prostaatkanker keuzehulp, dan vind je daarin veel belangrijke informatie. Dat is teveel om allemaal in een gesprek uit te leggen. Een patiënt kan dat dan ook niet allemaal onthouden. Het is heel fijn dat je mensen dan de keuzehulp kunt aanreiken om thuis de gewenste verdieping te zoeken en het in een vervolggesprek met elkaar kan bespreken. En dat de patiënt het thuis nog eens rustig op een rijtje kan zetten. De zorgverleners zien dat echt als meerwaarde. Tevens zijn de patiënten beter voorbereid en beter geïnformeerd als ze met de zorgverlener in gesprek gaan.

Geïnspireerd en wil je samen beslissen ook inzetten?

Ben je bestuurder, projectleider of programma manager en wil je ook breed draagvlak creëren voor samen beslissen in jouw ziekenhuis? Neem contact met ons op voor een oriëntatiegesprek!

Regina The - Algemeen directeur
regina@zorgkeuzelab.nl

Natascha Snel - Implementatiemanager
natascha@zorgkeuzelab.nl

Ben je zorgverlener?

Wil je ervaren hoe onze keuzehulpen kunnen ondersteunen bij een goed gesprek met jouw patiënten? Vraag bij Annette een proefpakket aan om een van onze keuzehulpen uit te proberen.

Annette van den Berg - Feedback & support coördinator
annette@zorgkeuzelab.nl

Deel dit artikel:
LinkedIn icon Twitter icon

De grootste winst is dat veel vaker gevraagd wordt: “Wat wil de patiënt?”

Begin 2021 is het St. Antonius Ziekenhuis als een van de eerste ziekenhuizen enthousiast van start gegaan met het gebruik van de CVA keuzehulp. Deze klinische keuzehulp ondersteunt in de informatievoorziening en keuze voor de ontslagbestemming na een CVA. Afgelopen jaar is de keuzehulp hier al aan meer dan 700 patiënten uitgereikt. We spraken neuroloog Pieter Hilkens, verpleegkundig specialist neurologie Wilma Pellikaan en gespecialiseerd neurologie verpleegkundige Annerije Donk-Wassink over hun ervaringen.

Waarom was het voor jullie belangrijk om te starten met het gebruik van een keuzehulp voor deze patiënten?

Wilma: Dit is een patiëntengroep die zich niet kan voorbereiden op een opname. Het betreft altijd een acuut gebeuren met grote emotionele impact. Daarnaast spelen vaak allerlei neurologische problemen, waardoor communicatie lastig is. Goede informatievoorziening aan deze patiënten en naasten is dus extra belangrijk. Waarbij naast diagnose en behandeling ook aandacht is voor wat het betekent voor de patiënt.

In eerste instantie dacht ik, voor 80% van de patiënten bij CVA staat de keuze al vast. Voor mij was het echt een eye-opener dat er toch vaker iets te kiezen valt dan ik dacht.
- Pieter Hilkens, neuroloog, St. Antonius Ziekenhuis
In hoeverre hebben patiënten iets te kiezen over hun ontslagbestemming?

Pieter: In het begin was ik wel wat sceptisch. We hoorden enthousiaste verhalen over de keuzehulpen voor behandeling van borstkanker en prostaatkanker. Daar is ook een duidelijke keuze te maken. In eerste instantie dacht ik voor CVA valt er niet zoveel te kiezen, voor 80% staat de keuze vast en bij 20% is er een keuze. Voor mij was het echt een eye-opener dat er toch vaker iets te kiezen valt dan ik dacht.

Wilma: Ik hoor wel: “Ja het is toch duidelijk waar deze patiënt heen gaat. Dus waarom moeten we die patiënt dan nog een keuzehulp geven?” Dan leg ik uit, ja voor ons is het duidelijk. Maar juist het meenemen van de patiënt in dat proces is belangrijk en de informatie die ze thuis kunnen naslaan is van toegevoegde waarde. Je ziet dat samen beslissen niet zo makkelijk is als artsen soms denken. De keuzehulp helpt dan om de patiënt een stem te geven.

Pieter: Ja, ook als er niks te kiezen valt en het duidelijk is wat de ontslagbestemming wordt, ondersteunt de keuzehulp heel goed bij de informatievoorziening. Patiënten zijn beter geïnformeerd en weten beter wat hen te wachten staat. Ze snappen ook beter waarom een bepaalde keuze gemaakt is. De keuzehulp heeft zo alles bij elkaar mijn verwachting overtroffen.

Waarom een keuzehulp geven als al duidelijk is waar de patiënt heen gaat?” Voor ons is het duidelijk, maar juist het meenemen van de patiënt in dat proces is zo belangrijk.
- Wilma Pellikaan, verpleegkundig specialist neurologie, St. Antonius
Hoe wordt de keuzehulp bij jullie in de praktijk ingezet?

Annerije: We hebben vooraf een implementatieteam samengesteld en heel goed besproken welke discipline verantwoordelijk is voor welke taak. De verpleegkundigen en secretaresses maken bij ons de uitreikvellen voor de keuzehulp klaar. De verpleegkundige die de patiënt die dag verzorgt, vult het keuzehulp uitreikvel in met daarop de diagnose en NIHSS-score en geeft dit aan de patiënt. Diezelfde verpleegkundige geeft ook de voorlichting aan de patiënt. Daarna laten wij het aan de patiënt en de familie om de keuzehulp in te vullen. Dat is soms best lastig, in hoeverre laat je het helemaal los of houd je toch vinger aan de pols. De medisch specialist vraagt bij de visiteronde na of de keuzehulp is ontvangen, of er vragen zijn en of het lukt met invullen. Daarna wordt de ingevulde keuzehulp besproken in het MDO en in het familiegesprek als leidraad gebruikt.

Komen jullie wel eens hobbels tegen en hoe gaan jullie daarmee om?

Annerije: We scoren hoog op het uitreiken van de keuzehulp, de verpleegkundigen en secretaresses zitten daar goed bovenop. Maar het uitreikvel blijft daarna wel eens op het nachtkastje van de patiënt liggen. Deels speelt de houding van de patiënt hierin een rol, de ene patiënt heeft er meer behoefte aan dan een ander om mee te denken. Maar wat wel erg helpt is het benoemen van de keuzehulp bij opname. Dat het proces voor de patiënt duidelijk is. We willen met u in gesprek: wie bent u, wie was u voor deze opname en vooral ook, waar gaan we met z'n allen naartoe? Door direct de voorlichting te geven over de volgende stap, neem je de patiënt en familie al vanaf het begin mee in het proces.

We merken dat nog niet iedereen op de afdeling even goed op de hoogte is van de inhoud en het gebruiksgemak van de keuzehulp. In de keuzehulp staat bijvoorbeeld duidelijke achtergrondinformatie over een CVA en patients-like-me data, dat zijn onderwerpen waar patiënten wel echt behoefte aan hebben. De neuzen staan wel dezelfde kant op, maar iedereen bewandelt nu nog zijn eigen weg daar naartoe. Het is daarom belangrijk om iedereen de juiste scholing te geven, training gericht op implementatie en zelf te laten ervaren welke meerwaarde de keuzehulp biedt.

Neurologen, arts-assistenten en andere disciplines in het MDO vinden het fijn als ze aan de hand van de keuzehulp-samenvatting kunnen terugzien wat de patiënt wil.
- Annerije Donk-Wassink, gespecialiseerd neurologie verpleegkundige, St. Antonius Ziekenhuis
Wat horen jullie van collega’s over het gebruik van de keuzehulp?

Annerije: Onder artsen wordt de keuzehulp als prettig ervaren. Neurologen, arts-assistenten en andere disciplines in het MDO vinden het heel fijn als ze aan de hand van de keuzehulp-samenvatting kunnen terugzien wat de patiënt wil. Daar wordt ook naar gekeken in het behandelplan. De keuzehulp samenvatting is fijne leidraad voor het familiegesprek. Ze missen de keuzehulp als die er niet is.

Bij verpleegkundigen zien we wel wat verschillen. Sommigen zien het helemaal als onderdeel van hun takenpakket en zijn er heel enthousiast over. Voor anderen voelt het als extra taak waar ze niet altijd aan toekomen. Tijdsdruk speelt ook mee, in de eerste 24 uur van opname staan er veel afspraken gepland. Volgend jaar willen we de keuzehulp meer integreren in de voorlichting die verpleegkundigen al geven. Zodat het hen bij het geven van voorlichting juist tijd kan opleveren.

Wilma: Vergeet zeker niet te luisteren naar de verpleegkundigen. Die zijn goud waard! Dat zijn de mensen die snappen wat er aan het bed gebeurt, betrek ze en luister goed naar ze.

Welke wensen zijn er voor de toekomst?

Wilma: Ik zou de keuzehulp graag meer onderdeel van de hele zorgketen willen laten zijn. Inbedden in de verslaglegging, communicatie en overdracht naar andere instellingen. Alles wat de patiënt invult is ook nuttig voor latere lijnen. Dat zij ook zien wat de uitgangssituatie en motivatie van de patiënt was. Nu wordt er na ontslag niks meer gedaan met de informatie uit de keuzehulp, dat verdwijnt naar de achtergrond. Met een meer geïntegreerd systeem is er meer te halen uit de samenwerking met alle betrokkenen in de keten.

Pieter: Patiënten krijgen in het ziekenhuis en het revalidatietraject vaak dezelfde vragen. Het is fijn als die op eenduidige wijze op een plek terug te vinden zijn, zodat ze niet elke keer opnieuw hun hele verhaal hoeven te doen. Maar ik besef me ook dat dit soort koppelingen niet eenvoudig zijn en daar veel bij komt kijken.

Wat is de grootste meerwaarde die jullie afgelopen jaar hebben ervaren?

Wilma: De grote winst van het afgelopen jaar is dat nu standaard de vraag komt: “Wat wil de patiënt eigenlijk? Is de keuzehulp ingevuld?” Je stapt als patiënt over de drempel van een ziekenhuis en iedereen gaat vervolgens beslissen wat goed voor jou is. Dat doen we allemaal vanuit de beste intenties, we zijn allemaal zeer gedreven professionals. Maar soms stappen we wel eens als een olifant in de porseleinkast. De verpleegkundigen aan het bed hebben daar al meer gevoel voor, maar we merken nu overal dat stapje voor stapje de bewustwording en het besef groeit dat we het écht samen moeten doen: de artsen, de verpleegkundigen en de patiënt.

Ook aan de slag met de CVA keuzehulp!

Voor wie is de CVA keuzehulp?
De CVA keuzehulp is de eerste klinische keuzehulp. Deze is bedoeld voor mensen die een cerebrovasculair accident (CVA) hebben gehad en hiervoor in een ziekenhuis zijn opgenomen. De keuzehulp ondersteunt patiënten en zijn behandelteam bij het maken van een weloverwogen keuze voor de ontslagbestemming.

Succesvol implementeren

Bij alle teams is het gebruik van de keuzehulp binnen 3 tot 6 maanden routine geworden. Met ons implementatiepakket voor de CVA keuzehulp maken we het uw team zo makkelijk mogelijk.

Over de keuzehulp

De medische inhoud is gebaseerd op actuele wetenschappelijke kennis en de Nederlandse richtlijn, opgesteld door de NVN en is geactualiseerd met kennis van de landelijke werkgroep. De keuzehulp is goedgekeurd door de Nederlandse Vereniging voor Neurologie en Hersenletsel.nl.

De CVA ontslagbestemming keuzehulp is een initiatief van Santeon met ZorgKeuzeLab als ontwikkel- en implementatiepartner. Meer over de CVA keuzehulp.

Deel dit artikel:
LinkedIn icon Twitter icon

Laatste berichten
Berichten per jaar
Berichten van Ir. Natascha Snel