Samen beslissen is in de basis best complex. Als je een visie op samen beslissen wilt ontwikkelen dan komt daar veel bij kijken. Het is een vrij abstract geheel. De keuzehulpen zijn voor ons een praktische insteek om hier stappen in te zetten. Keuzehulpen helpen zorgverleners en patiënten bij de voorbereiding van het gesprek. Je kunt daarna verder kijken naar wat er dan verandert in het gesprek. En wat je als zorgverlener nodig hebt om dat in goede banen te leiden en de patiënt te helpen.
De keuzehulp is geen doel op zich, het is altijd een middel. Het is wel een heel handig middel dat helpt om in het ziekenhuis het gesprek met de staf aan te gaan over wat samen beslissen nu eigenlijk betekent. En wat ze praktisch nodig hebben om de wensen en behoeften van de patiënt ten aanzien van de behandeling beter in beeld te krijgen. Aan de hand van de opgebouwde ervaring ontwikkelen we een bredere visie op samen beslissen.
Eerlijk gezegd was dat best even zoeken. Uit inventarisatie onder de medische staf bleek dat we het best konden starten met de wat complexere keuzehulpen met meer ingewikkelde problematiek. Niet het volume, maar het onderwerp waarover echt een belangrijke keuze te maken is, speelde de belangrijkste rol. Bijvoorbeeld bij de oncologische processen, daar gaan gesprekken met patiënten al vaker zowel over wat medisch gezien kan, als ook over kwaliteit van leven. Dat komt samen in de keuzehulpen van ZorgKeuzeLab. Die passen goed bij het beslisproces dat de arts en patiënt met elkaar hebben. Je hebt als arts het uitreikvel bij de hand en gebruikt het als leidraad in het gesprek. Het is een logische flow in het geheel. Dit blijkt goed aan te sluiten bij de behoeften.
Draagvlak creëren is heel belangrijk. Soms is dat best ingewikkeld. Vaak begint het met een enthousiaste arts, en is het van belang om de voltallige vakgroep enthousiast te maken. Het is belangrijk om te laten zien dat een keuzehulp het werk als arts leuker maakt, omdat je een veel rijker gesprek kunt hebben met de patiënt. Dat is de focus die wij aanbrengen in de promotie van de keuzehulpen. Het draagt bij aan het grotere doel om samen met de patiënt op een zo goed mogelijke manier het proces te doorlopen en écht samen te beslissen.
Als projectleider ben ik op zoek naar de haakjes waar een keuzehulp goed ingezet kan worden. Bijvoorbeeld bij Value Based Healthcare projecten. Prachtig als je in zo’n proces waarin je bezig bent om waarde te creëren voor de patiënt, een keuzehulp kunt meenemen. Dat je kunt laten zien dat de inzet van een keuzehulp helpt bij het samen beslissen en het bespreken van uitkomsten.
Zorgverleners die de keuzehulpen gebruiken geven aan dat het hun gesprek makkelijker maakt. Het gesprek is meer inhoudelijk, meer ‘to-the-point’. Ook is het gesprek waardevoller omdat het niet alleen over de medische inhoud gaat, maar ook over de context van de patiënt. Wat vindt hij/zij belangrijk, wat zijn wensen, doelen of angsten, en daar de best passende behandeling bij kiezen. Zo’n gesprek gaat een stuk makkelijker als een patiënt de keuzehulp heeft gebruikt. Die patiënt heeft al meer zijn gedachten geordend en snapt beter wat er te kiezen valt.
Artsen ervaren ook meer variatie in gesprekken, het is minder een 'repeterende plaat'. Je reageert op de situatie van de patiënt, in plaats van vooral je eigen verhaal te vertellen. Het is echt meer ‘samen’. Artsen die ervoor openstaan worden er blij van, het voegt echt waarde toe in het werk.
Wij hebben zelf een 0-meting gedaan onder artsen over samen beslissen. Een deel van de artsen gaf daarin aan dat ze te weinig tijd hebben, dat patiënten niet kunnen of willen meebeslissen en dat ze hulpmiddelen missen om een goed gesprek te voeren. Wat daarnaast speelt, dit kwam ook naar voren uit onderzoek van het Nivel, is dat patiënten en artsen niet dezelfde mate van samen beslissen ervaren. Artsen vinden zelf dat ze het samen beslissen al best goed doen. Uit het onderzoek blijkt echter dat patiënten dit niet altijd zo ervaren.
Volgens mij kan een keuzehulp hierin juist goed ondersteunen. Als arts helpt het je bij het praktisch inrichten van het samen beslissen, zonder dat dit veel tijd kost. Als patiënt krijg je hiermee een hulpmiddel aangereikt om het gesprek met de arts efficiënter en beter voor te bereiden.
Zoals eerder gezegd is breed draagvlak essentieel, de vakgroep moet er positief tegenover staan. Daarnaast gaat het pas goed werken als je het goed in het proces inbedt. Hoe richt je het precies in, wat spreek je exact met elkaar af? Dit kost tijd en aandacht. Daarna is het belangrijk om het gebruik onder de aandacht te houden. Ik stimuleer dat het altijd standaard wordt besproken bij het vakgroepoverleg.
De ondersteuning vanuit ZorgKeuzeLab helpt mij hierin ook zeer. Ik ben heel blij met de feedback en tips die we krijgen. Bij de voorbereiding zijn er bijvoorbeeld per keuzehulp goede voorbeelden van proceskaarten over hoe de keuzehulp kan worden ingebed in het zorgtraject. Maandelijks krijg ik een overzicht van hoe het loopt met alle teams. Zodat ik de juiste boodschap kan meegeven of iets vanuit een ander perspectief onder de aandacht kan brengen. Ik heb daar ook niet het gouden ei, het is voortdurend samen kijken waar zorgen of drempels zitten en welke aanpassing of tip net het juiste zetje kan geven.
In 2022 gaan we in het ziekenhuis inspiratiesessies over samen beslissen organiseren. Voor iedereen die al met keuzehulpen bezig is, maar ook breder binnen de organisatie. Iedereen die geïnteresseerd is in samen beslissen brengen we samen om ervaringen met elkaar te delen. Om te bespreken wat er al is aan ondersteuning en wat er nodig is om het in de toekomst nog beter te doen. Zo houden we de dialoog rond samen beslissen op gang en streven we naar de best passende zorg voor alle patiënten.
Ben je bestuurder, projectleider of programma manager en wil je ook breed draagvlak creëren voor samen beslissen in jouw ziekenhuis? Neem contact met ons op voor een oriëntatiegesprek!
Regina The - Algemeen directeur
regina@zorgkeuzelab.nl
Natascha Snel - Implementatie manager
natascha@zorgkeuzelab.nl
Wil je ervaren hoe onze keuzehulpen kunnen ondersteunen bij een goed gesprek met jouw patiënten? Vraag bij Annette een proefpakket aan om een van onze keuzehulpen uit te proberen.
Annette van den Berg - Feedback & support coördinator
annette@zorgkeuzelab.nl