De behandelkeuze die nierpatiënten met chronische nierschade moeten maken, is impactvol en best lastig. Zorgverleners proberen vanuit hun eigen discipline de patiënt zo goed mogelijk te informeren. Vanuit de ziekenhuizen is er veel aandacht om patiënten hierin te begeleiden. Voor patiënten is het belangrijk dat zij na de gesprekken de behandelingen goed kunnen vergelijken en samen met de nefroloog bepalen wat voor hen de best passende keuze is.
Ik hoor vanuit de teams dat de Nierfalen keuzehulp een aanwinst is in dit voorlichtingsproces. Het biedt meer structuur en overzicht om behandelingen te kunnen vergelijken. Door het gebruik van de keuzehulp wordt de patiënt gestimuleerd om na te denken “wat vind ik belangrijk?” en dit ook in te vullen. Ook wordt in de gesprekken vaker gevraagd naar de overwegingen van de patiënt. Het overall plaatje van de mogelijkheden en het uitvragen van wat voor de individuele patiënt belangrijk is, wordt beter ingevuld door de inzet van de keuzehulp. De combinatie van goede gesprekken én de keuzehulp, dat geeft de meerwaarde.
Voor de ontwikkeling hebben we een multidisciplinaire landelijke werkgroep geformeerd waarin ook patiënten zijn betrokken. Door de discussies en de co-creatie opdrachten ga je een intensief proces met elkaar aan. Daarnaast was ook de input uit de aanvullende focusgroepen met patiënten en zorgverleners heel waardevol. Waardoor je tot een goede, gedegen opbouw en weergave van informatie in de keuzehulp komt. Overal is echt heel goed over nagedacht, je kunt alle keuzes uitleggen.
Dat helpt ook zeker bij de implementatie. Als je bijvoorbeeld kunt aangeven dat de overlevingscijfers bewust op een bepaalde manier in beeld gebracht zijn omdat patiënten dit duidelijk hebben aangegeven. Alle patiënten zeiden: “Het moet erin, maar het is belangrijk dat je zelf kunt kiezen of je wel of niet wilt kijken”. We krijgen ook wel eens de vraag: “Is het niet te veel informatie?” Ook dit is in de gebruikersonderzoeken expliciet getoetst, want dat vroegen we onszelf ook af. Maar de patiënten zeiden allemaal: “Nee, het is goed zo. Het is wel veel, maar dit is wel de informatie die je nodig hebt. En je hebt de tijd om het rustig door te nemen.” Wel hebben we gekozen voor uitklapschermen. Als je meer wilt lezen, kun je doorklikken en volgt er meer informatie of je kunt op een link klikken naar Nieren.nl. Ook is er een link naar filmpjes van ervaringsdeskundigen van de Nierwijzer.
Je begint in een team vaak met een klein clubje enthousiaste voorlopers die als ambassadeur kunnen fungeren. Het heeft vaak even tijd nodig voordat het bij iedereen doorsijpelt. Waarbij het zeker helpt om als zorgverlener je enthousiasme naar collega’s uit te dragen. Het interne ambassadeurschap is van grote waarde bij de implementatie.
Teams zijn vaak gewend om al jarenlang de voorlichting op een bepaalde manier te geven. Voor patiënten is deze persoonlijke begeleiding ook heel belangrijk. Veel teams doen het al heel goed. De keuzehulp komt niet in plaats van deze gesprekken, maar vult het voorlichtingstraject aan en maakt het nóg beter. Het is belangrijk om dat te benadrukken.
Het hele team betrekken en een goede implementatievoorbereiding is essentieel. Zorg ervoor dat iedereen de keuzehulp een keer heeft gezien en weet waarom de keuzehulp is ontwikkeld. Wat de meerwaarde voor hunzelf is en wat het de patiënten oplevert. Het inbedden in het zorgtraject is heel belangrijk. Alleen een keuzehulp over de schutting gooien, werkt niet. Dan kun je nog zo’n mooie keuzehulp hebben, maar dan is de waarde beperkt. Je moet het echt met het hele team omarmen en opnemen in je werkwijze.
De implementatie van de keuzehulp in combinatie met een Samen Beslissen training was heel waardevol. Vooraf gaven een aantal nefrologen aan: “We doen dit al zo lang, dit kunnen we al heel goed.” Maar toch bleek het een echte eyeopener. Na afloop hoorden we terug: “Wat goed om dit te doen en om eens kritisch te kijken naar hoe je dan precies het gesprek voert en dit met je collega’s te bespreken. Hoe je de juiste vragen stelt en echt goed luistert. Dan hoor je toch dingen waarmee je je gesprekken nog verder kunt verbeteren.”
Chronische nierschade is een heftige ziekte. Mensen beseffen zich niet altijd hoe serieus de ziekte is, en denken wel eens dat je na dialyseren nog beter wordt. Dialyseren is echter een intensieve behandeling die je niet zomaar kunt stoppen. Tegelijkertijd is het meestal niet nodig om met spoed een behandelkeuze te maken. Dat gecombineerd maakt dat mensen nog wel eens hun kop in het zand steken. Ze schuiven de keuze voor zich uit en denken er liever (nog) niet over na.
We zien dat de keuzehulp patiënten helpt om tóch thuis rustig na te denken over de gevolgen en de impact die de verschillende behandelkeuzes kunnen hebben. Een deel van de patiënten dat anders had weggekeken, is nu veel meer betrokken bij het hele proces. Dat is een enorme winst.
Om patiënten hierbij te helpen is het belangrijk dat de nefroloog hen de keuzehulp aanbiedt en hen stimuleert om het in te vullen. Het werkt nou eenmaal beter als de dokter ook zegt dat het belangrijk is om ernaar te kijken en het in te vullen. En dat daarna de medisch maatschappelijk werker, dialyseverpleegkundigen en andere zorgprofessionals er in hun gesprekken tijdens het voorlichtingstraject op terugkomen.
Het is van belang om de aandacht niet te laten verslappen. Bij het Maasstad Ziekenhuis zien we bijvoorbeeld dat het uitreiken heel goed geborgd is. Daar missen we vrijwel niemand. En de samenvatting geeft mooie input, maar daar vragen we soms nog te weinig naar terug. Je hoeft niet letterlijk de antwoorden een voor een door te nemen, maar wel dat je de patiënt vraagt welke voorkeur hij heeft en hoe hij tot die keuze is gekomen. Het is dus belangrijk om het proces met elkaar te blijven bespreken en stapje voor stapje verder te verbeteren. Het is nooit klaar. Je moet het gezamenlijk op de agenda houden.
Als ik terugkrijg naar het ontwikkeltraject, de eerste teksten die we hebben geschreven tot aan wat we ervan gemaakt hebben met het hele team, dan ligt er echt een goed instrument. Het is heel mooi om iets neer te zetten waar iedereen zich zo goed in kan vinden. Ik ben vooral heel blij dat we onze patiënten de Nierfalen keuzehulp kunnen bieden.
Voor de toekomst zijn er nog veel wensen voor doorontwikkeling van de keuzehulp. Zo zijn er momenteel verschillende initiatieven en studies in het land rondom uitkomstinformatie. Daardoor is er straks nog meer informatie beschikbaar die patiënten kan helpen bij deze keuze. Het blijft wel een uitdaging om te zorgen dat het voor de patiënt overzichtelijk blijft. We blijven daarom met het ontwikkelteam en de werkgroep steeds de vraag stellen: helpt dit de patiënt om een weloverwogen keuze te maken?
Daarnaast is het belangrijk om na te denken hoe we de keuzehulp nog meer op maat kunnen maken voor specifieke doelgroepen. We zijn al bezig om te kijken wat oudere patiënten specifiek belangrijk vinden, zij maken toch een andere afweging dan jongere patiënten. Tevens is er een groep patiënten die met spoed binnenkomt en direct moete dialyseren om in leven te blijven. Deze groep heeft niet, zoals patiënten met chronische nierschade, de tijd om zich voor te bereiden op een keuze. Het zou mooi zijn om de keuzehulp ook daarvoor in te zetten en wellicht meer op maat te maken voor deze patiënten.
We krijgen ook de vraag of we de keuzehulp nog breder toegankelijk kunnen maken. Zoals bijvoorbeeld een versie voor anderstaligen. Wat niet alleen een kwestie van vertalen is, maar waarbij ook goed gekeken moet worden naar culturele verschillen.
Dus naast de landelijke uitrol van de Nierfalen keuzehulp hebben we de komende jaren nog een hoop plannen!
Meer over het Experiment Uitkomstindicatoren.
De Nierfalen keuzehulp is voor mensen met chronische nierschade die starten met het voorlichtingstraject voor nierfunctievervangende therapie. In de keuzehulp komen de opties niertransplantatie, peritoneale dialyse (PD), hemodialyse (HD) en conservatieve behandeling aan bod.
Bij alle teams is het gebruik van de keuzehulp binnen 3 tot 9 maanden routine geworden. Met ons implementatiepakket voor de Nierfalen keuzehulp maken we het uw team zo makkelijk mogelijk.
De medische inhoud is gebaseerd op actuele wetenschappelijke kennis en de multidisciplinaire richtlijn Chronische nierschade.
De Nierfalen keuzehulp is een initiatief van Santeon en ZorgKeuzeLab in samenwerking met Nierpatiënten Vereniging Nederland, Nederlandse Federatie voor Nefrologie, Nieren.nl, Domestico en Dialogica. Meer over de Nierfalen keuzehulp.
